444 / 497
443
TBB Dergisi 2017 (özel sayı)
Işıl Fulya ORKUNOĞLU ŞAHİN / Elif YILMAZ FURTUNA
kılar”. Bu anlamda sosyal devlet ilkesi; sosyal haklar, sosyal adalet,
fırsat eşitliği, toplumsal cinsiyet eşitliği, pozitif ayrımcılık gibi eşitlik
ve adalet ilkeleriyle iç içe geçmiş kavramları hedefleyen ve toplumsal
alanda bunları temin etmeye çalışan bir ilkedir.
Sosyal devletle bağlantılı olarak, toplumsal cinsiyet eşitliği, siya-
sal ve sosyal hayatta sıkça dillendirilen bir hedef olmasının yanı sıra,
iktisattan sosyolojiye, maliyeden hukuka kadar hemen hemen bütün
sosyal bilimlerde yansımaları olan bir idealdir. Bu kapsamda, feminist
iktisat anlayışı da iktisadi bakışta kadın-erkek eşitliği sağlanması ama-
cıyla geliştirilmiş iktisadi bir yaklaşımdır. Feminist iktisadın maliye
alanına yansıması olarak değerlendirilebilecek cinsiyete duyarlı büt-
çeleme ise, fırsat eşitliği, pozitif ayrımcılık ve dolayısıyla kadın-erkek
eşitliğini destekleyen bir araç olarak pek çok ülkede öteden beri kulla-
nılmaktadır. Zira devlet bütçelerinin cinsiyetler arasında ayrımcılığın
ortadan kaldırılmasına yönelik olarak önemli fonksiyonlar üstlendiği
bilinmektedir. Cinsiyete duyarlı bütçeleme yaklaşımı ve feminist iktisat
anlayışında kadınların mevcut sistemin içerisine daha çok dâhil edil-
mesi ve kadınlara özel politikaların uygulanmasının ötesinde cinsiyet
eşitliğinin tesis edilmesi ortak amaçtır. Bu amaç doğrultusunda, çalış-
mamızda feminist iktisat yaklaşımına, cinsiyete duyarlı bütçelemeye,
feminist iktisadın, cinsiyete duyarlı bütçeleme yoluyla uygulanmasına
ilişkin somut örneklere, cinsiyete duyarlı bütçenin bazı ülke uygula-
malarına ve Türkiye’deki gelişimine değinilmektedir. Türkiye’de cin-
siyet eşitsizliği, temel uluslararası endeksler ve TÜİK verilerine göre
değerlendirilmektedir. Ayrıca Türkiye’de aile hayatında, eğitimde ve
çalışma hayatında cinsiyet eşitsizliğinin mevcut durumuna ve buna
ilişkin alınan önlemlere ve cinsiyete duyarlı bütçeleme uygulamasına
ilişkin önerilere yer verilmektedir.
1. FEMİNİST İKTİSAT
Ana akım iktisatçıların iktisadi olayları ve yasaları açıklarken di-
ğer şartları sabit kabul etme varsayımı ya da “ceteris paribus” ifadesi,
uygulamada değişken sayısını azaltarak kolaylık sağlasa da, buna etki
eden sosyal, siyasi vb. unsurların devre dışı kalması nedeniyle iktisa-
di bakışın daralmasına neden olmuştur. Dolayısıyla başlangıçtan beri
iktisatta ve iktisadi analizlerde dikkate alınmayan “kadının bakışının
ve deneyimlerinin” de iktisadi bakışa eklenmesi için, iktisattaki çeşitli