151 / 521
Engelli Hakları Sözleşmesi’nde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye’nin Uyum Sorunu
150
liler sayısal olarak azımsanmayacak büyüklükte bir nüfusu temsil et-
mekle birlikte, haklarını kullanma ve arama bakımından oldukça zayıf
bir gruptur. UNESCO’nun araştırmalarına göre okul dışı kalan (okula
gitmeyen) dünya çocuk nüfusunun %35’i engellidir. Engelli çocukla-
rın da ancak %2’den azı okula kaydolabilmektedir. Afrika’da engelli
çocukların %90’dan fazlası okula gitmemektedir. Uluslararası Çalışma
Örgütü (ILO)’nün hesaplamalarına göre, bazı ülkelerde engellilerin
%80’i işsizdir.
Türkiye’deki engellilere yönelik sayısal verilere bakıldığında tab-
lonun değişmediği görülmektedir. 2002 yılında yaptırılan “Türkiye
Özürlüler Araştırması”nda özürlü
2
nüfusun toplam nüfus içindeki
oranı %12.29 olarak ifade edilmektedir.
3
Toplam nüfusunun %12.94’ü
okuma- yazma bilmezken, bu oran özürlülerde üçe katlanmaktadır.
4
Çalışma hayatına dâhil olmayan özürlü nüfus oranı %78.29’dur. Özür-
lülerin yaklaşık % 47’si özründen dolayı herhangi bir şekilde tedavi
edilmediğini bildirmiştir.
5
Oysa, engelli kişiler de onur ve değer bakımından diğer insanlarla
eşittir. Ancak, haklara erişim ve kullanma konusunda en zayıf ve de-
zavantajlı toplumsal gruptur. Engelliliğe dayalı ayrımcılığın daha da
derinleştirdiği mağduriyetlerin önlenmesi/giderilmesi zorunluluğu,
uluslararası alanda engelli haklarına yönelik daha etkili silahlarla mü-
cadele edilmesini gündeme getirmiştir. Engellilik temasına dayalı bir
sözleşme yapılmasına yönelik çalışmaların sonucunda 13 Aralık 2006
tarihinde Engelli Hakları Sözleşmesi (EHS) kabul edilmiştir. Bireysel
şikayet mekanızmasını öngören Seçmeli Protokolle birlikte Sözleşme,
3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
6
Sözleşme Türkiye’de de
18 Aralık 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
7
2
Araştırmayla ilgili bilgiler verilirken araştırmanın diline uygun olarak “özürlü”
deyimi kullanılmakla birlikte, bu çalışmada “engelli” deyimi tercih edilmiştir.
S.Ç.
3
Türkiye Özürlüler Araştırması 2002, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü
Başkanlığı ve T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı , DİE Matbaası, An-
kara, Temmuz 2004, s.VIII-IX
4
Türkiye Özürlüler Araştırması 2002, s.6
5
http://www.ozida.gov.tr/?menu=arastirma&sayfa=oztemelgosterge(22.04.2011)
6
http://www.un.org/disabilities/countries.asp?navid=12&pid=166(14.03.2011)
7
5825 Sayılı Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun
Bulunduğuna Dair Kanun, 3.12.2008 tarihinde kabul edilmiş, 18 Aralık 2008 tarih-
li 27084 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.