124 / 529
1
*
Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi 4. Sınıf Öğrencisi. (Bu çalışma Yrd. Doç. Dr.
Ümit Süleyman ÜSTÜN’ün danışmanlığında hazırlanmıştır).
DÜNÜ BUGÜNÜ VE YARINIYLA VERGİLENDİRME
YETKİSİNİN HUKUKSAL PERSPEKTİFİ
LEGAL PERSPECTIVE OF TAXATION AUTHORITY
YESTERDAY TODAY AND TOMORROW
Aysel Ceren MUTLU
*
Özet:
Vergi denildiği zaman akla söz konusu vergiyi mükellefler
tarafından istenmese bile tahsil edebilecek kudrete sahip bir otorite
gelmektedir. Çok da sempatik olmayan bu ifadenin vergi hukuku tam-
lamasıyla birlikte daha tahammül edilebilir hal almasından dolayı vergi-
lendirme konusunda sahip olunan hakları ve yükümlülükleri anlamanın
önemli role sahip olduğu inancıyla, bu çalışma kapsamında vergilendir-
me yetkisinin hukuk devleti ile ilişkisi geniş bir çerçevede değerlendiril-
meye çalışıldı. Zira vergi hukuku, hukuk devleti kavramının sınırlarının
belirlenmesi açısından en elverişli hukuk dalıdır.
Mahiyeti itibariyle kuralcı olması gereken hukuk devleti, vergi hu-
kuku kapsamında birey ile devlet arasındaki ilişkileri sistematize ede-
rek belirli bir takım kurallara bağlar. Kamu yararının mümkün kıldığı
oranda mevcut olması gereken esneme payı ise kimi zaman Bakanlar
Kurulu’na yetki tanınarak kimi zamanda şeklen genellik ve eşitlik ilke-
lerine aykırılık teşkil eden ancak özünde başka Anayasal ilkelere riayet
eden muafiyetler ve istisnalar ile sağlanır. Halkın seçtikleri tarafından
meydana getirilen kurallar bütünü esasen halkın kurallarıdır. Dolayısıy-
la
“temsilsiz vergi olmaz”
ilkesi vergi hukukunun bel kemiğidir. Çünkü
bu sayede kanunilik sağlanmakta, hukuki güvenlik ilkesi yerini bulmak-
tadır. Hukuk devleti olmanın oldukça dışında seyreden keyfiyetler uy-
gulamasının önüne kanunilik ilkesi ile geçilmektedir. Halkın kanun yap-
ması için yetki verdiği kimseler gerçek anlamda temel hak ve özgürlük-
lere ne kadar uygun, mali güce ne kadar riayet eden kural ve kurumlar
geliştirirlerse ve hukukun üstünlüğünü kabul ederek yetkisini kanunlar-
dan, Anayasa’dan aldığı bilincinin ne kadar yerleştiği bir idare teşekkül
ederse hukuk devleti olmak yolunda o kadar ilerlenmiş olunur.
Vergi hukukunun kaynağının, ilk insan topluluklarının taş tabletle-
rinde dahi konuyla ilgili yazıların bulunduğunu belirterek oldukça eski-
ye dayandığı söylenmelidir. Zamanla daha adil bir vergi uygulaması için
mücadelelerin verilmesi dolayısıyla vergilendirme yetkisinin tarihsel sü-
reçte yaşadığı değişimi anlamak esas itibariyle anlatımın önemli hare-
ket noktalarından birisidir. Çalışmanın devamında kavramın unsurlarını
daha iyi ortaya koymak adına hukuk devleti tanımına yer verilecek ve
daha sonra hukuk devleti ilkesinin alt başlıklarını oluşturan yasal idare
ilkesi, mali güç ilkesi, genellik ve eşitlik ilkeleri, temel hak ve özgürlük-
ler açısından sınırlandırmalar ve hukuki güvenlik ilkesi açıklanacaktır.