126 / 529
TBB Dergisi 2012 (98)
Aysel Ceren MUTLU
125
I. GİRİŞ
Vergilendirme yetkisi,
“devletin ülkesi üzerindeki egemenliğine da�
yanarak vergi alma konusunda sahip olduğu hukuki ve fiili gücü”
1
olarak
tanımlanabilir. Devlet egemenliğine bağlı vergileme yetkisi kavramı
çağlar boyunca birçok defa evrim geçirmiştir. Geçtiğimiz yüzyıllarda
katı olan egemenlik algısı günümüzde hem kavramsal planda hem de
yürürlükteki mevzuat açısından yumuşatılmak gayesiyle çeşitli kural-
larla sınırlandırılmıştır.
2
Vergilendirmeye hukuksal bir perspektiften
baktığımızda yapılabilecek yorumlar devlet rejimleriyle büyük para-
lellik arz etmektedir. Evrensel bazda önemi haiz temel bir ilke olan
hukuk devleti ilkesini göz önünde bulundurduğumuzda anayasal il-
kelere riayet eden bir vergi uygulamasının ne kadar gerekli olduğunu
bir polis devletindeki sınırsız-mutlak vergi uygulamasının yarattığı
sonuçları dikkate alarak daha iyi anlayabilmemiz mümkündür.
Vergi egemenliğinin, coğrafi açıdan yabancılarla vatandaşların na-
sıl vergilendirileceği hususunu; içerik olarak da vergi kanunu çıkarma
ve vergi idaresini kurma yetkilerini inceleyen iki yönü vardır.
3
Konuya Mesnevi ışığında açıklık kazandırıldığında, Mevlana’nın
adalet ve adaletsizlik kavramlarını kullanırken genelde devlet yöneti-
cilerini muhatap aldığı ve onların iktidarını sınırlandırmayı amaçladığı
göz önüne alınarak, bu kavramların günümüzde hukuk devleti ile po-
lis devletine denk geldiğinin değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
4
Düşünsel planda, temel hak ve özgürlüklerin vergilendirme yet-
kisinin sınırlandırılmasının birincil sebebi olduğunu söylerken gerek
anayasalarda gerekse uluslararası metinlerde bu konuya dair yer alan
hükümlere de işaret etmek gerekir. Çünkü bu yetki devlete sadece
vergi hakkı tanımaz aynı zamanda yükümlülükler de yükler.
5
Tarihi
gelişim başlığı altında geçmiş yüzyıllardaki gerek vergi uygulama-
larından gerekse yasal metinlerden bahsedilmesinin vergilendirme
yetkisinin hukuk devleti ilkesi ile ilişkisinin anlaşılmasında yardımcı
olacağına inanıyorum.
1
Öncel Mualla/ Kumrulu Ahmet / Çağan Nami, Vergi Hukuku, Ankara 2009, s. 33
2
Uluatam Özhan/ Methibay Yaşar, Vergi Hukuku, Ankara 2001, s. 17
3
Zorlu Salahaddin, Vergi Hukuku, 1981 Ankara, s. 65
4
Ergül Ergin, Mevlana Perspektifinden Hukuk Devleti İlkesi, Güncel Hukuk Der-
gisi, Mart 2011/3-87
5
Gümüş Erhan, Vergilendirme Yetkisi ve Vergilendirme ile İlgili Hükümet Tasar-
rufları, Vergi Dünyası Dergisi, S.290, Ekim 2005, s.125