128 / 529
TBB Dergisi 2012 (98)
Aysel Ceren MUTLU
127
İngiltere’de baş gösteren vergilendirme yetkisine karşıt tepkiler
diğer ülkelerdeki mücadelelere de öncülük etmiştir. Nitekim Amerika
Birleşik Devletleri’nin bağımsızlık mücadelesinin ağır vergilendirme
şartlarına ve vergi yasalarına (Stamp Act) karşılık geliştiğini hatırla-
makta yarar var. İngiltere’de yaşanan bu gelişimle Fransa’daki olaylar
paralellik arz etmiş ve 1789 ihtilali sonucunda kralın vergilendirme
alanındaki pek çok yetkisi ve çeşitli imtiyazlar kaldırılmıştır. Aynı yıl
ilan edilen İnsan ve Vatandaşlık Hakları Bildirgesi de vergi ile ilgi-
li bazı maddeler getirmiştir.
10
Bu metinlerdeki vergilendirme yetkisi
aleyhindeki sınırlamalar modern Anayasalara, oradan da uluslararası
metinlere geçmiştir ve buna paralel olarak vergi mükelleflerinin hak-
larını genişleten düzenlemeler ortaya çıkmıştır.
11
Osmanlı Devleti’ne baktığımızda 1809 yılında ilk anayasal metin
olarak da anılan Sened-i İttifak’ın imzalandığını görürüz. Sened-i İt-
tifak kamu hukukunda hukuk devleti kurulması yönünde atılmış bir
adımdır. Uygulanamamıştır ancak adil vergilendirmenin hayatiyeti
için temel kamu hukuku ilkelerinin gerçekleşmesi gerekliliğinden yola
çıkarsak gelişimin mihenk taşlarından olduğunu söyleyebiliriz. Yazı-
nın içeriği ile bağlantılı olarak özellikle Sened-i İttifak’ın yedinci şartını
sizlere aktarmakta yarar görüyorum
12
:
Yedinci şart:
“Fakirlerin ve genel olarak tüm halkın korunması esas
olduğundan, ayan ve hanedan, himayeleri altında bulunan yerlerin asayişi�
ni sağlamakta ve fakirlerin ve halkın vergilendirilmesinde aşırılığa gitmeme
hususunda gerekli özeni göstereceklerdir; vergilemeye ilişkin olarak hanedan
arasındaki görüşmelerle ulaşılan kararlara göre uygulamaya devam oluna�
caktır”
.
Padişahın hem siyasi otoriteyi temsil etmesi hem de dini lider ol-
ması nedeniyle vergilendirme yetkisinin çok geniş olduğu
13
Osmanlı
İmparatorluğu’nda Tanzimat Dönemi’nde her alanda hissedilen ba-
tılılaşma, vergilendirme alanında da batılı modellerin örnek alınması
şeklinde tezahür etmiştir. Tanzimat döneminde tanınan hakların belki
10
Uluatam/Methibay, s. 22-23.
11
Özgenç Selçuk, Mükellef Hakları Bildirgesinin Hukuki Niteliği, Vergi Dünyası
Dergisi, Ocak 2007, S.305, s.184.
12
Uluatam/ Methibay, s.24.
13
Akyazan, s. 2.