130 / 529
TBB Dergisi 2012 (98)
Aysel Ceren MUTLU
129
Madde 25
:
“Bir kanuna müstenit olmadıkça vergi ve rüsumat namı ile
nam-ı aherle hiç kimseden bir akçe alınmaz.”
Tarihimizde ilk Anayasa olarak kabul edilen Kanun-i Esasi (1876),
vergilendirme konusunda vergilerin kanuniliği gibi oldukça önemli
bir takım ilkelere yer vermiş ancak idareye yetki devrini içeren her-
hangi bir hükme yer vermemiştir. Dolayısıyla her ne kadar bu yetkinin
yasamaya ait olduğu belirtilmiş olsa da, idareye Anayasa’ya aykırılık
oluşturacak şekilde yetki tanınmasının önüne geçilememiştir.
15
Ekonomisi iyice kötüye giden Osmanlı Devleti altından kalkama-
dığı dış borçları nedeniyle bağımsız bir devlet olmanın en önemli gös-
tergelerinden olan vergileme hakkını Duyun-u Umumiye İdaresi’nin
kurulmasıyla kaybetmiştir. 1908 tarihindeki İkinci Meşrutiyet diğer
kurumlarda olduğu gibi vergi sistemini yaşatmaya yetmemiştir. Kur-
tuluş Savaşı’nın nihayetinde vergilendirme yetkisi konusundaki söz
hakkının sahibi artık yeni kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi ol-
muştur ama dönemin şartları nedeniyle 1921 Anayasası’nda vergilen-
dirmeyle ilgili herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Bununla birlikte
çıkarılan ilk kanun devlet bütçesinin toparlanması konusunda hasıl
olan aciliyattan dolayı bir vergi kanunudur.
16
Meclis, 1922’de yayınla-
dığı tebliğ ile vergilendirmeyle ilgili tüm yetkinin mecliste olduğunu
ve Duyun-u Umumiye İdaresi ile İstanbul hükümeti arasındaki tüm
anlaşmaların geçersiz olduğunu belirtmiştir.
17
1924 Anayasası
’na gelindiğinde 85. madde ile
“vergilerin kanuna
dayalı olması”
ilkesine yer verildiğini görüyoruz:
Madde 85
:
“Vergiler ancak kanunla salınır ve alınır. Devletçe, illerin
özel idarelerince ve belediyelerce alına gelmekte olan resimler ve yüklemeler,
kanunları yapılıncaya kadar alınabilir.”
Ancak bu dönemde denetim merciinin olmayışı, Anayasa’nın yer
verdiği ilkelerin uygulanmasını engellemiştir.
63. maddesinde
“vergilendirmede genellik”,
“mali güce göre vergilen�
dirme”
ve
“vergilerin kanuniliği”
ilkelerini barındıran
18
1961 Anayasası
15
Üstün Ümit Süleyman, Türk Vergi Hukukunda İdarenin Takdir Yetkisi, Ankara
2007, s.191.
16
Uluatam / Methibay, s. 27.
17
Çağan Nami, Vergilendirme Yetkisi, İstanbul 1982.
18
Akyazan, s.7.