339 / 529
Türkiye’nin Yolsuzlukla Mücadele Enstrümanları
338
Kamu görevlilerini etik ilke ve standartlara uygun olarak davran-
maya yöneltme konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır. Birinci-
si
“kurallar etiği”
yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda, uyulması gereken etik
kurallar yaptırımları ile birlikte belirlenmekte ve kurallara uymayan-
lara belirlenen yaptırımlar uygulanmaktadır. Böylece kamu görevlile-
ri etik kurallara uymaya
“zorla”
nmaktadır. Kurallar etiği, tek başına
kamu görevlilerini etik davranışlara yöneltmede yetersiz kalmaktadır.
Örneğin uzun yıllardır hediye alma Devlet Memurları Kanunu’nda
tamamen yasaklanmıştır, ancak memurlar bu zamana kadar hediye
almaya devam etmişlerdir. İkinci yaklaşım,
“erdem etiği”
yaklaşımıdır.
Bu yaklaşıma göre, erdemli kamu görevlileri, dışsal kurallar ve dene-
timlerden ziyade, içsel güdülere bağlı olarak etik davranışa yönelecek,
başka bir anlatımla, etik ilkelere
“gönüllü olarak”
ve
“içten gelerek”
uya-
caktır.
71
Kısaca temiz toplum, temiz yönetim ve temiz siyasetin tesisi için
her şeyden önce ortak etik değerler etrafında toplumsal işbirliği ve uz-
laşmanın sağlanması gerektiği unutulmamalıdır.
72
Etik davranış ilkeleri yolsuzlukla mücadelede koruyucu hekim-
lik gibidir. Asıl amaç, yolsuzlukların meydana gelmesini önlemektir.
Bunun için kamu personeli, içinde
dürüstlük, doğruluk, sorumluluk
olan
koruyucu, etik ilkelerle aşılanmalı, yolsuzluğun varlığı, nedenleri, bo-
yutları ve yönelttiği tehdit hakkında da toplumsal bilinç oluşturulma-
lı, var olan bilinç arttırılmalıdır.
Ancak kısa dönemde, ilkesiz, etik dışı davranışları kanıksamış,
ahlâkı yok sayan, fırsatlar ve yeterli özendirici koşullar oluştuğunda,
kişisel kazanç için her türlü durumu değerlendirebilecek yoldan çıka-
rıcı (ahlâksız) kamu görevlilerinin
“zorlama”
olmadan etik davranma-
larını beklemek iyimserlik olacaktır.
73
71
Ateş, Hamza; Bağce, H. Emre; Şen, Mustafa Lütfi; Türkiye’de Yolsuzluğun
Önlenmesi İçin Etik Projesi Akademik Araştırma Çalışması-Tapu Hizmetleri ve
Etik- Tapu Hizmetlerinde Etik Araştırması Araştırma Raporu, s. 88,
(
www.etik.gov.tr/duyurular/etikhaftasi2008_konf/akademikarastirmaraporlar/Tapu_Hizmetleri_ve_Etik.pdf E.T.: 30.8.2009)
72
Yılmaz, Abdullah; Kılavuz, Raci; Türk Kamu Bürokrasisinin İşlemsel Sorunları
Üzerine Notlar, C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 2002
73
Steinberg, Sheldon S., David T. Austern (çev. Turgay Ergun) (1995), Hükümet,
Ahlak ve Yöneticiler, TODAİE Yayınları, Ankara 1996, s. 79, 80 (aktaran; Ateş,
Bağce, Şen, s. 88)