78 / 529
TBB Dergisi 2012 (98)
Behiye EKER KAZANCI
77
AİHS’nin 1. maddesinde yüksek sözleşmeci taraflar kendi yargı
yetkileri içinde bulunan herkese bu sözleşmenin birinci bölümünde
açıklanan hak ve özgürlükleri tanırlar
6
.
Anayasanın 12. maddesinde
“Herkes kişiliğine bağlı dokunulmaz,
devredilmez, vazgeçilmez, temel hak ve hürriyetlere sahiptir”
denilmek su-
reti ile sözleşmenin 1. maddesinin paralel bir düzenleme getirilmiştir.
A. KİŞİ ÖZGÜRLÜĞÜ VE GÜVENLİĞİ HAKKI AÇISINDAN
KORUMA TEDBİRLERİ
Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, bireyin bedeni hareket serbest-
liğinden alıkonulamaması, istediği gibi hareket edebilme özgürlüğüne
ve bunun güvencesine sahip olması demektir
7
. Yine belirtmek gerekir
ki, bilindiği gibi kanunlarda ve uluslararası sözleşmelerde gösterilen
şartlar gerçekleşmeden yakalama, gözaltına alma, tutuklama ya da
buna benzer bir uygulama yapılabilmesi mümkün değildir
8
.
AİHS m. 5 bir karine olarak
“herkesin kişi özgürlüğü ve güvenliği�
ne hakkı olduğunu”
ifade etmiştir. Özgürlük ve güvenlik hakkının aynı
madde içinde düzenlenmiş olması, özgürlük ve hak kavramlarının
tek bir gerçeğin iki yönü olmasından, bu ifadenin bir bütün olarak
değerlendirilmesinden kaynaklanmaktadır
9
. Kişi özgürlüğü; fizik ya
da beden özgürlüğü, başka bir ifadeyle hareket, yer değiştirebilme
serbestisini ifade etmektedir. Güvenlik ise özgürlüğe yapılacak tüm
keyfi müdahalelere karşı kişinin korunması anlamındadır
10
. Bu itibar-
la belirtmek gerekir ki, güvenlik kavramının kendine özgü bir anlamı
bulunmamaktadır. Özgürlük kavramıyla bağlantılı olarak anlaşılma-
6
Akıllıoğlu, Tekin, İnsan Hakları I, AÜSBF İnsan Hakları Merkezi Yayınları No. 17,
Ankara 1995, s. 345 vd.
7
Schädler, MRK Artikel 5 Recht auf Freiheit und Sicherheit, in: Karlsruher Kommen-
tar zur StPO, 6. Auflage 2008, Rn. 2; Meyer-Ladewig, Jens, EMRK Artikel 5 Recht
auf Freiheit und Sicherheit, Europaeische Menschenrechtskonvention 3. Auflage
2011, Rn. 1. Ayrıca bkz. Kuzu, Burhan, Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Bağlamında
Keyfi Tutuklamaya Karşı Korunma, Aral Armağanı, Kocaeli 2001, s. 183 vd.
8
Bu şartlara uyulmadan yapılan yakalama, gözaltına alma, adli kontrol veya
tutuklama bu insan hakkının ihlal edildiği anlamına gelir. Bkz. Öztürk, Bahri/
Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2008,
s.541 vd.
9
Di Fabio, Udo, Sicherheit in Freiheit, NJW 2008, s. 421 vd.
10
Gölcüklü/Gözübüyük, s.178–179. Ayrıca bkz. Macovei, Monica, Kişinin Özgür-
lük ve Güvenlik Hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5. Maddesinin Uy-
gulanmasına İlişkin Kılavuz, İnsan Hakları El Kitabı, 2003, s. 6.