79 / 529
AİHS ve AİHM Kararları Çerçevesinde Yakalama ve Tutuklama Koruma Tedbiri ile ...
78
lıdır
11
. Zira 2. cümleden ve müdahale koşullarına yer veren izleyen
fıkralardan AİHS m. 5’ in yalnızca yakalama ve tutuklamaya karşı dü-
zenlendiğini, başka bir ifadeyle yalnızca hareket özgürlüğünü garanti
altına aldığını anlıyoruz
12
.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, özgürlük ve güvenlik hakkının
önemini pek çok davada vurgulamıştır
13
.
Özgürlük hakkı AİHS m. 5/1 (a) ve (f) bentlerindeki istisnalar çer-
çevesinde sınırlanabilir. Ancak özgürlük ve güvenliğe karşı yapılacak
müdahalelerin iç hukukta öngörülen düzenlemelere uygun olması
başka bir ifadeyle müdahalenin yasal olması zorunludur
14
.
Aynı şekilde AİHS ile paralel düzenleme getiren Anayasa’ ya göre
de temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Ana-
yasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak
kanunla sınırlanabilir
.
Sözleşmenin 5. maddesinin 1. fıkrasında sayılan istisnalar şunlardır:
a)
Kişinin yetkili mahkeme tarafından mahkûm edilmesi üzerine
usulüne uygun olarak hapsedilmesi
15
;
b)
Bir mahkeme tarafından, yasaya uygun olarak, verilen bir karara
riayetsizlikten dolayı veya yasanın koyduğu bir yükümlülüğün
yerine getirilmesini sağlamak için usulüne uygun olarak yakalan-
ması veya tutulu durumda bulundurulması;
11
Tezcan/Erdem/Sancakdar, s. 278.
12
Bu çerçevede belirtmek gerekir ki, yakalanan tutuklanan kişiye yönelik davranışlar
(yakalama sırasında zor kullanma gibi) kişi özgürlüğü çerçevesinde değil, işkence
yasağı bağlamında ele alınmalıdır(Tezcan/Erdem/Sancakdar/Önok, s. 169).
13
Örneğin, 25 Mayıs 1998 tarihli Kurt/Türkiye kararı,
(http://www.inhak-bb.ada-
let.gov.tr;
http://www.yargitay.gov.tr/aihm).
14
Şahbaz, İbrahim, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Kişi Özgürlüğü ve Güven-
liği, Barolar Birliği Dergisi, Yıl 18, Sayı 58, Mayıs Haziran 2005, s.165.
15
Bu çerçevede belirtelim ki, hapis cezası nedeniyle özgürlüğün sınırlandırılması an-
cak mahkeme tarafından verilen bir karara dayanarak mümkündür. Bu yüzden
idari bir karara dayanarak işlenen suç nedeniyle kişi özgürlüğü ortadan kaldırı-
lamaz. Aynı zamanda bu bentteki düzenleme mahkum edilen kimsenin temyiz
aşamasına kadar tutuklu bulundurulmasını meşru kılmaktadır. Tezcan/Erdem/
Sancakdar/Önok, s. 170; Kabahatler Kanununda düzenlenen eylemler de suç değil
kabahat olduğu için, bu eylemler bakımından da özgürlüğün kısıtlanması yoluna
gidilemez. Bkz. Soyaslan, Doğan, Yakalama, Uğru Alacakaptan’ a Armağan, C. 1,
İstanbul 2008, s. 663; Kunter, Nurullah/Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe, Muha-
keme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, İstanbul 2010, No. 63.3