83 / 529
AİHS ve AİHM Kararları Çerçevesinde Yakalama ve Tutuklama Koruma Tedbiri ile ...
82
AİHM içtihatlarına göre, şüphenin
“makul”
sayılabilmesi için, ki-
şinin suç işlemiş olabileceği konusunda tarafsız bir gözlemciyi inandı-
rabilecek, fiile ait kanıt, belge ya da herhangi bir belgenin bulunması
zorunludur
21
. Makul şüphenin bulunduğuna dair, Mahkemeyi ikna
edebilecek bilgi ve olaylar göstermelidir
22
. Bu itibarla duygu, içgüdü,
varsayım ya da önyargılara dayandırılan bir gerekçeyle kişi özgürlü-
ğünün sınırlanması mümkün değildir
23
. Ancak derhal belirtelim ki,
şüphenin, kamu davası açmayı gerektirecek bir yoğunluğa ulaşmış
olması gerekmemektedir
24
.
Ancak bir kimsenin suç işlediğinden şüphe duymak için maddi bul-
gular yoksa kişi özgürlüğünden yoksun bırakılamaz. Bu çerçevede ge-
nel olarak önleyici nitelikli yakalama yapılabilmesi mümkün değildir.
Bir kimse ancak belirli bir suç işleyeceğine dair somut bir şüphe varsa
ve daha sonra hakkında cezai işlem yapmak amacıyla özgürlüğünden
mahrum bırakılabilir. Bu itibarla genel olarak tehlikeli olarak görülen
kimselerin özgürlüğünün sınırlanması sözleşmeye aykırı olacaktır
25
.
Makul şüphenin aranacağı konusuCMK’da, gözaltı için
“Kişinin bir
suçu işlediğini düşündürebilecek emarelerin varlığı”
tutuklama için
“kuv�
vetli suç şüphesinin varlığını gösteren olgular”
şeklinde ifade edilmiştir
26
.
21
Schaedler, EMRK Artikel 5 Recht auf Freiheit und Sicherheit,
in: Karlsruher Kom-
mentar, 6. Auflage 2008, Rn. 10. Konuyla ilgili mahkeme kararları için Bkz. 6.04.200
tarihli Labita/İtalya kararı; 22.10.1987 tarihli Erdagöz/Türkiye kararı(http://
www.inhak-bb.adalet.gov.tr; http://www.yargitay.gov.tr/aihm).
22
Meyer-Ladewig, Rn. 11.
23
Özdek, Yasemin, Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, TODAİE İnsan Hak-
ları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayını, Birinci Baskı, Mart 2004, s.186; Maco-
vei, s.29. Bu çerçevede belirtelim ki yalnızca bilgi almak için yakalama sözleşmeye
uygun değildir. Tezcan/Erdem/Sancakdar/Önok, s.173.
24
Tezcan/Erdem/Sancakdar, s.284. AİHM, Hüseyin/Devrim Berktay kararında
başvuranın yakalanması ve gözaltına alınmasına ilişkin delilleri değerlendirmiş
ve dosyada inandırıcı delillerin mevcut olduğu sonucunun çıkarılmasının müm-
kün olmadığı, yakalama müzekkeresi dışında ilgiliye karşı oluşan şüphelerin da-
yanağı olan diğer bulgular sunulmadığı ve bu nedenle AİHS.’nin 5/1-(c) bendinin
aradığı asgari koşulların oluşmadığı sonucuna vararak ve Sözleşme’nin ihlal edil-
diğine karar vermiştir. Bkz. 01.03.2001 tarihli Hüseyin/Devrim Berktay/Türkiye
kararı
(http://www.inhak-bb.adalet.gov.tr; http://www.yargitay.gov.tr/aihm).
25
Tezcan/Erdem/Sancakdar/Önok, s. 173. Yazarlara göre daha önce bir devlet
yöneticisine karşı eylem yapan bir şahsın aynı yönetici üç yıl sonra aynı şehre
gidince bir delil olmaksızın yeniden eylem yapabilir diye yakalanıp karakolda
tutulması Anayasa’ya, TCK’ya CMK’ya, AİHS’ne ve İHEB’e aykırıdır.
26
Bkz, Öztürk/Erdem, Ceza Muhakemesi, s. 538 vd.; Öztürk, Bahri/Tezcan, Dur-
muş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sırma, Özge/Saygılar, F. Yasemin/Alan, Esra, Na-
zari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Ders Kitabı, Ankara 2009, s. 387;