57 / 521
Evlât Edinme Yolu ile Vatandaşlığın Kaybedilmesi ve Kazanılması
56
ğü devlet, çocuğun bir şekilde vatandaşlık kazanabilmesine imkân
sağlamalı ve Sözleşme’ye taraf devletlerin vatandaşlık politikaları,
evlât edinilen bir çocuğun vatansız kalmamasını sağlamaya yönelik
olmalıdır.
43
3. Evlât Edinme Sebebiyle Vatandaşlığın Kazanılmasının Hukukî
Niteliği
a) Genel Olarak
Vatandaşlığın kazanılmasını değişik tasniflere tâbi tutmak müm-
kündür.
44
Bunlardan birisi de, vatandaşlığın kazanılması şekline ve
usulüne ilişkin olarak yapılan, vatandaşlığın kanun hükmü gereği
kendiliğinden (
ex lege)
kazanılması, idarî makamın kararı ile kazanıl-
ması ve vatandaşlığı kazanacak kişinin talebine (girişimine, irade be-
yanına) bağlı olarak vatandaşlığın kazanılması şeklindeki ayrımdır.
45
Burada
“hukukî nitelikten”
kasıt, evlât edinme sebebiyle vatandaşlığın
kazanılmasının, bu ayrımlardan hangisine göre gerçekleştiğinin tespi-
ti anlamındadır.
46
Karşılaştırmalı hukuka bakıldığında, evlât edinme
ile vatandaşlığın kazanılmasında, bu üç yolun da kullanıldığı görül-
mektedir.
43
Guide No: 1, s. 110. Report, s. 11
44
5901 sayılı Kanun, vatandaşlığı, kazanılma anına göre doğumla kazanılan
vatandaşlık ve sonradan kazanılan vatandaşlık olmak üzere ikiye ayırmıştır (m. 5).
Bu şekilde bir ayrımın isabetli olduğu hakkında bkz: Uluocak, s. 24; Göğer, s. 33;
Doğan,
2008
, s. 40.
45
Mülga 403 sayılı Kanunda vatandaşlığın kazanılmasında, kanun yolu ile kazanma,
yetkili makam kararı ile kazanma ve seçme hakkı ile kazanma olmak üzere üç
usul kabul edilmişti. Ayrıntılı bilgi için bkz: Nomer, 2003, s. 52 vd. Vatandaşlığın
ex lege kazanılması için, topak esası ya da soybağı esasına binaen doğum yoluyla
vatandaşlığın kazanılması, evlenme, evlât edinme ile vatandaşlığın kazanılması,
vatandaşlığı kazanılacak ülkede ikamet tesis etmek ya da erginliğe ulaşmak
gibi sebepler sayılabilir. Yetkili makam kararı (telsik) ya da seçme hakkı ile
vatandaşlığın kazanılmasında, vatandaşlığı kazanma, belli şartların yerine
gelmesinden veya yetkili makamın kararından sonra vuku bulmaktadır. Bu yolla
kazanılan vatandaşlık, telsik (naturalisation), tek taraflı vatandaşlığın verilmesi,
beyanda bulunma, onaylama, sicile kaydetme, seçme hakkı gibi yollarla mümkün
olmaktadır. Bu usuller arasındaki farkların kesin olarak ortaya konulması çok zor
olduğu gibi, şartları da ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilmektedir: Waldrauch,
H.,
“Methodology for Comparing Acquisition and Loss of Nationality”
, (eds, Bauböck,
Rainer/ Ersbøll, Eva/Groenendijk, Kees/Waldrauch, Harald, Acquisition and
Loss of Nationality, Amsterdam University Press, Amsterdam 2006, Vol. I), s. 105,
(Methodology).
46
Erdem, s. 145.