TBB Dergisi 102. Sayı

Resmi Dil ve Anayasalarda Düzenlenişi

142

Bir ya da birden fazla olsun eğer resmi dil, ülke nüfusunun önemli

bir kısmının dini inancının gereklerini yerine getireceği dil değil ise

bu durumda da dini inancın dilinin resmi dil karşısındaki konumu-

nun ne olacağı sorunu devreye girmektedir. Temel hak ve özgürlükler

açısından bakıldığında ise kutsal kitabın ve dinsel uygulamaların dili

aynı zamanda din ve vicdan özgürlüğü sorunudur ve bu nedenle ko-

ruma altına alınmalıdır. Yukarıda anılan Güney Afrika Anayasası gibi

(m. 6/5 (b) ii) 1973 tarihli Pakistan Anayasası da bunu yapmaktadır.

Anayasa’nın

“İslami yaşam tarzı”

başlıklı 31. maddesi, Pakistan Müslü-

manlarının bireysel olarak veya toplu şekilde yaşamlarını İslam’ın te-

mel ilke ve kavramlarına uygun olarak düzenleyebilmeleri ve Kuran’a

ve Sünni inancına göre faaliyette bulunabilmeleri için önlemler alın-

masını düzenlemektedir. Hüküm bir pozitif yükümlülük hükmüdür.

İkinci fıkrada, yükümlülüklerin nasıl yerine getirileceğini sıralarken

Kuran’ın ve İslamiyet’in öğretimi için Arapçanın öğretiminin düzen-

lemesini zorunlu kılmaktadır.

Böylelikle resmi dil dışında bir dilin

öğretimi anayasa eliyle zorunlu kılınmaktadır.

Sonuç

Dünyanın çok farklı bölgelerinde tek bir resmi dile sahip anayasal

sistemler olduğu gibi birden fazla resmi dil düzenlemesine giden ana-

yasal sistemler de vardır. Bu durumda

“bir ülkenin sadece bir resmi dili

olur ya da birden fazla resmi dil olmaz”

şeklindeki ifade sadece ideolojik

bir slogandır.

Anayasalarında birden fazla resmi dile yer veren ülkeler yönetim

açısından ortak özellikler bile taşımayabilmektedirler. Birden fazla

resmi dilli ülkelerin içinde merkezileştirilmiş üniter devlet modelini

benimseyenler olduğu gibi (İrlanda), özerk yönetimlere sahip (Finlan-

diya), federalizm benzeri devletler (Güney Afrika), federal ve federe

yönetimlere sahip devletler (Kanada, Hindistan, Pakistan) de vardır.

Yine benzer şekilde kimi federal ülkelerde federal düzeyde resmi dil

düzenlemesi yokken (ABD), kimilerinde bir resmi dile (Almanya),

kimilerinde ise birden fazla resmi dile (Kanada, Belçika, İsviçre) yer

verilmiştir. Peki bu çeşitlilik bize neyi anlatmaktadır? Galiba tek bir

76 Bkz.

. na. gov. pk/publications/constitution. pdf (Erişim tarihi: 03.

02. 2012).