249 / 441
Parlamenter Sistem ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme
248
Giriş
1961 Anayasası ile birlikte parlamenter sistemin tüm unsurla-
rıyla kabul edilmesinden sonra Türk siyasi hayatında ortaya çıkan
sorunların hükümet sistemine bağlanması yönünde genel bir eğilim
oluşmuştur. Daha çok, parlamenter sistem ile başkanlık sisteminin
karşılaştırılmasından elde edilen
“soyut”
çıkarsamalara dayanan bu
eleştirilerin odak noktasını ise hükümet istikrarsızlığı ile yürütmenin
güçsüzlüğüne bağlanan siyasi istikrarsızlık oluşturmaktadır.
1
Oysa
hükümet istikrarının, siyasi sistem içerinde tek başına bir değer ola-
rak ne ifade ettiği tartışmaya açık olduğu gibi
2
böyle bir istikrarının
sağlanmasının da
“sihirli bir değnek”
gibi tüm sorunlara çare olması
beklenemez.
Öte yandan, 1982 Anayasası’nda yürütmenin güçlendirilmesi
düşüncesiyle, parlamenter sistemin sınırları da zorlanarak
3
önemli
yetkiler verilen cumhurbaşkanlığı makamı, siyasi istikrarın güvence-
si olmak yerine son yıllarda daha çok siyasi sorunlar, çekişmeler ve
hatta krizlerle öne çıkmıştır.
4
O halde cumhurbaşkanının konumunu
da parlamenter sistem açısından incelenmesi gereken önemli bir sorun
boyutu olarak değerlendirmek mümkündür.
5
Bu yüzden çeşitli siyasi
veya ideolojik kaygılar (hassasiyetler) bir yana bırakılarak, bilimsel ze-
minlerde konunun tartışılması gerekmektedir. Aksi halde, böylesine
önemli bir konu, birkaç
“anayasa hukuku meraklısı”
ile siyasetçilerin in-
safına terkedilmiş olacaktır.
1
Serap Yazıcı,
Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri Türkiye için Bir Değerlendirme
, 1.
Baskı, İstanbul 2002, s. 186.
2
Nur Uluşahin,
Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi,
Ankara 1999, s. 77-81.
3
Erdal Onar,
“Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünül-
meli midir?”,
Başkanlık Sistemi, Birinci Baskı, TBB Yayınları, No: 77, Ankara 2005,
s. 103; Mustafa Erdoğan – Serap Yazıcı,
“Türkiye’nin Yeni Anayasasına Doğru”
, TE-
SEV Anayasa Komisyonu Raporu, İstanbul 2011, s. 19-20; Bülent Tanör – Necmi
Yüzbaşıoğlu, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, İstanbul
2001, s. 423.
4
Nitekim 10. Cumhurbaşkanı’nın, 2000 yılının Ağustos ayından Kasım ayı sonuna
kadar 7 adet kanun hükmünde kararname ile 8 adet müşterek kararnameyi imza-
lamayarak iade etmesi ile başlayan süreç
“Cumhurbaşkanı-Hükümet Çatışması”
adlı
bir monografiye konu olmuştur. Bkz. Kemal Gözler, Cumhurbaşkanı Hükümet
Çatışması (Cumhurbaşkanı Kararnameleri İmzalamayı Reddedebilir mi?), Birinci
Baskı, Bursa 2000.
5
Murat Sevinç,
“Güncel Gelişmelerin Işığında, 1982 Anayasası’na Göre Cumhurbaşka-
nı”,
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Yıl 2002, Cilt 57, Sayı 2,
s. 109-137.