254 / 441
TBB Dergisi 2013 (104)
İ. Halil ASİLBAY
253
temel özellikleri olduğunu ileri sürenler de bulunmaktadır.
22
Ancak
genellikle benimsenen görüşe göre,
yürütmenin iki başlılığı, devlet baş-
kanlığının siyasal açıdan sorumsuzluğu, bakanlar kurulunun sorumluluğu
ve yürütmenin yasamayı feshi
parlamenter sistemin dört temel özelliği
olarak kabul edilmektedir.
23
B. Parlamenter Sistemin Özellikleri
1. Yürütmenin İki Başlılığı
Parlamenter sistemde yürütme yetkisi devlet başkanı ve bakanlar
kurulu arasında paylaştırıldığından yürütme organının ikili (düalist)
bir yapıya sahip olduğu kabul edilir.
24
Ancak parlamenter sistemdeki
yürütmenin bütünlüğü ilkesi gereği bu yetki paylaşımı eşit bir pay-
laşım ol(a)mayacağından devlet başkanın yetkisi sembolik olup asıl
yürütme yetkisi bakanlar kurulundadır.
25
Devlet başkanın sembolik
yetkiye sahip olmasının en önemli sonucu ise siyasi ve cezai olarak
sorumsuz olmasıdır. Ancak cezai sorumsuzluk sadece monarşilerde
mutlak olup cumhuriyetlerde bu sorumsuzluk göreve ilişkin suçlarla
sınırlı tutulmuştur. Yürütme görevini fiilen yürüten bakanlar kurulu-
nun ise bu yetkiye paralel olarak hem siyasi hem de cezai sorumluluğu
bulunmaktadır.
Devlet başkanlığı görevi, monarşilerde
“kral, monark veya hüküm-
dar”,
cumhuriyetlerde ise
“cumhurbaşkanı”
tarafından yürütülmekte-
dir. Bakanlar kurulu ise, başbakan ve bakanlardan oluşan kolektif bir
yapıya sahiptir ve dar anlamda hükümet veya kabine olarak adlan-
dırılmaktadır. Parlamenter sistemin ilk zamanlarında başbakan ba-
kanlarla eşit (eşitler arasında birinci) olarak görülmekteyken zamanla
22
Bu konuda ayrıntılı bir inceleme ve doktrinden örnekler için bkz. Hekimoğlu, s.
131-140.
23
Salih Önder,
Türk Parlamenter Sisteminde Cumhurbaşkanının Rolü,
Birinci Bası, An-
kara 2007, s. 111; Özbudun, s. 306, 329, 330; Teziç, s. 403.
24
Bülent Tanör – Necmi Yüzbaşıoğlu, s. 300; Özbudun, s. 306; Uluşahin, parlamen-
ter sistemde yürütme organının iki başlı olmasına ilişkin değerlendirmeleri ha-
talı bularak yetkisiz ve sembolik bir unsur olan devlet başkanının teknik olarak
sistemi iki başlı kılmayacağını ifade etmekte ve yürütmenin
“iki başlı”
değil
“iki
kanatlı”
olduğunu kabul etmektedir. Bkz. Nur Uluşahin,
“Türkiye’de Mevcut Hükü-
met Sisteminin Niteliği ve Rejimin Başkanlık Sistemine Kaymasının Getireceği Tehdit ve
Tehlikeler”,
Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, Cilt: 3, No: 1, 2011, s. 32.
25
Yürütmenin iki kanadından hangisinin yetkili olacağına ilişkin ayrıntılı bir incele-
me ve değerlendirme için bkz. Gözler (Cumhurbaşkanı), s. 9-15.