200 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
Ahmet Cshit İYİLİKLİ
199
VI. Borçlar Kanunu’nun 60. Maddesinde Düzenlenen Sebeplerin
Yarışması Düzenlemesinin Dava Sebebi Kavramı Bağlamında
İrdelenmesi
Borçlar Kanunu 60. maddesi sorumluluk sebeplerinin çokluğu üst
başlığı altında sebeplerin yarışması, yani hakların telahukunu düzen-
lemiştir. Düzenlemeye göre, bir kişinin sorumluluğu birden çok sebe-
be dayandırılabiliyorsa hâkim, zarar gören aksini istemiş olmadıkça
veya kanunda aksi öngörülmedikçe zarar görene en iyi giderim imka-
nı sağlayan sorumluluk sebebine göre karar verir. Kısaca, bir maddi
vakıa birden fazla hukuki sebep zemininde ileri sürülebiliyorsa, bu-
rada hakların yarışması söz konusu olur
322
. Her ikisi de aynı neticeyi
husule getirmeye yönelik (matuf) ve mahsus olduğu takdirde iki hak
yarışmış olur. Özellikle aynı muhtevaya haiz olan taleplerde alacaklı
aynı edayı iki muhtelif hukuki sebep altında talep edebileceği cihetle
durum böyledir
323
. Başka bir ifade ile; bir şahsın (alacaklının) diğer bir
şahsa (borçluya) karşı aynı dava sebebi ve hakka istinaden belli bir
hukuki himaye sağlamak amacıyla değişik hukuksal nedenlere
324
da-
yanarak istemde bulunması hakların yarışması olarak isimlendirilir.
Kanımca, aynı maddi vakıaların muhtelif hukuki tavsifler altında talep
edilmesi halinde hakların yarışması mevcuttur
325
.
BK. 60. maddesindeki durum için, yani hâkimin tarafların yerine
geçerek, onlar adına tercihte bulunması, bir nevi tarafların irade ve
beyanını kullanması yargılama hukuku ilkeleri bağlamında mümkün
olabilecek midir? Bu husus, doktrinde, hâkim taraflar için en lehe olan
hukuk kuralını uygular gerekçesiyle taraftar bulmuştur
326
. Keza hu-
322
Özekes, Hukuki Sebep, s.764. “Bazen vakıalar aynı kalsa da, farklı hukuki
sebeplere dayanılarak farklı sonuçlara ulaşmak veya farklı taleplere hak kazanmak
mümkündür.”
323
Von , Tuhr, Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, İstanbul 1953, s. 40.
324
Sema Çağa, Sözleşmeden ve Haksız Fiilden Doğan Sorumluluğun Birleşmesi, Se-
miner Yarışması, Batider,1972-1973, s.18.
325
“Bir maddi vakıanın (dava sebebinin) birden fazla hukuksal nedene dayalı ola-
rak ileri sürülmesi hali, doktrin ve uygulamada mütelahik dava olarak adlandı-
rılmaktadır. Bu nitelikteki davalarda mahkemece, davaya uygulanması gereken
yasa maddelerinden (hukuksal nedenlerden) sadece birine göre inceleme yapı-
larak davanın reddi halinde, ilk davada incelenmemiş olan kanun hükümlerine
dayanarak yeni bir dava açılması mümkün olmayıp, açılmış ise kesin hüküm ne-
deniyle reddedilmelidir.” (11.HD 25.12.2008, 12577/14418).
326
Üstündağ, s.20. “Hakim davacıdan işin mahiyetini (vakıaları) alır ve onun iddia-
sını her mümkün hukuki düşünce altında tahkik ederek talep ettiği hakkı kendi-