271 / 473
Adalet Mülkün Temeli Midir?
270
sözcüğünden gelir ve Jean Bodin egemenliği, “emredilmeden ve zor-
lanmadan emretme ve zorlama gücüdür” şeklinde tanımlamıştır.
32
Devletin temel amaç ve görevlerini sayan anayasamızın 5. mad-
desi “adalet ilkeleri” kavramına da yer vermiştir.
33
Madde metninde,
devletin temel hak ve hürriyetleri koruma görevinden bahsedilirken,
devletin, temel hak ve hürriyetleri sosyal hukuk devleti ve adalet ilke-
leriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal
engelleri kaldırmakla görevli olduğu belirtilmiştir yani devlete bu ko-
nuda pozitif bir edim yüklenmiştir. Bu anlamda adalet terimi, temel
hak ve özgürlüklerle ilişkilendirilmiştir. Devlete böyle bir pozitif edim
yüklenirken, bu edimin yerine getirilmesi için uyulması gerektiği belir-
tilen ilkeler yani adalet ilkeleri ise açıklanmamıştır. Yukarıda belirttiği-
miz gibi adalet kavramı yoruma ve tartışmaya açık ve ilk çağlardan bu
yana tanımı kesin olarak yapılamamış bir kavramdır. Bu tür net olma-
yan bir kavramın anayasada devletin temel amaç ve görevleri arasında
sayılması, yaygın anlayışa uygun olmakla birlikte (adaletin, devletin
temeli olduğu anlayışına), kavrama değer atfedecek kişiler bakımın-
dan farklılık arzetmektedir. Böyle olunca da bir kişi için adaletli olan
devlet, diğer bir kişi için adaletli olmayabilir. Bu da devlete ve hukuka
olan inancı sarsabilir. Bunun yerine, özellikle anayasada, net olmayan
kavramların kullanılmasından kaçınmak daha uygun olacaktır.
Anayasamızın başlangıç kısmında da adalet kavramına yer veril-
miştir. Buna göre “her Türk vatandaşı, bu anayasadaki temel hak ve
hürriyetlerden eşitlik ve sosyal adalet gereklerince yararlanarak milli
kültür, medeniyet ve hukuk düzeni içinde onurlu bir hayat sürdürme
ve maddi ve manevi varlığını bu yönde geliştirme hak ve yetkisine
doğuştan sahiptir”.
Adalet kavramı, anayasamızın, Cumhuriyetin niteliklerini sayan
2. maddesinde de kendisine yer bulmuştur.
34
Anayasamız başka bazı
32
Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt:1, s. 432
33
Anayasa madde 5:
Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü,
ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplu-
mun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini,
sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siya-
sal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının
gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.
34
Anayasa madde 2: