275 / 473
Adalet Mülkün Temeli Midir?
274
sorusunu sorarak bunların dışındakiler adaletlidir, demişlerdir. Fakat
her düşünür bu kavramı, kendi yaşadığı zaman dilimi içerisinde ve
sosyal şartlarına uygun olarak yorumlamıştır. Bu sebeple adaleti, sınıf-
lı toplum yapısı ile özdeş görenler bile olmuştur.
Adalet bir değerdir ve diğer tüm değerler gibi subjektiftir. Bir ki-
şiye göre adil olan, diğer bir kişiye göre adil olmayabilir. Toplumu
oluşturan istisnasız herkes için ideal olan bir düzen yoktur. Bazı ya-
zarlar, toplumun çoğunluğu için ideal olan, toplumun çoğunluğuna
mutluluk veren bir düzen, adil bir düzendir demektedirler. Fakat bu
şekilde düşününce de, toplumun diğer kesimine, yani çoğunluğuna
karşı feda edilecek azınlığın durumu ne olacaktır. Azınlığın hakları-
nın veya değerlerinin, çoğunluğun değerlerinden daha kıymetsiz ola-
cağını kim takdir edecektir. İşte bu sebeple, adalet bir değerdir ve bu
tür değerler subjektif niteliktedir, bunlar için objektif kriterler bulabil-
mek oldukça zordur.
“Adalet mülkün temelidir” cümlesinde mülk kelimesi, devlet an-
lamında kullanılmaktadır. Devlet ise, unsurları genel kabul görmüş,
hukuki bir kavramdır. Devlet kısaca “belli bir toprak parçası üzerinde
egemenlik kurmuş, belli bir insan topluluğunun oluşturduğu, kendisi-
ni meydana getiren farklı bir kişiliğe sahip örgütlenme” olarak tanım-
lanabilir. Devlet bu egemenlik unsuru ve tüzel kişi vasfı sebebiyle pek
çok yetkiyi bünyesinde barındırmaktadır. Devletin bu yetkileri bizzat
anayasadan kaynaklanmaktadır. Bu sebeple anayasa, devletin, hukuki
ve biçimsel formudur da denilebilir. Devletin, kişi hak ve hürriyetle-
ri dahil pek çok alana müdahale edebildiği düşünülürse, sınırsız bir
kavram olmaması ve somut şekilde çizilmiş sınırlarının olması gere-
kir. Bunun için “adalet, mülkün temelidir” cümlesini ve genel olarak
adalet kelimesini duygusallıktan uzak, doğru bir değerlendirmeye
tabi tutmak gerekir. Adalet mülkün temelidir cümlesinde kanaatimce,
adalet, hukuk anlamında kullanılmaktadır; böyle olunca da “hukuk,
devletin temelidir” şeklinde doğru bir cümle ile karşılaşıyoruz. Fakat
yukarıda ısrarla üzerinde durduğumuz üzere, bu sadece benim değer
yargımdır ve başka bir kişi bu cümleyi çok farklı anlama gelecek şe-
kilde yorumlayabilir. Adalet, en üstün erdem şeklinde anlaşılırsa da,
böylesine üst ve sınırsız bir kavramın, mutlaka sınırlandırılması gere-
ken bir kavrama temel teşkil ettiği söylenemez. Pek çok ulusal veya
uluslararası hukuk belgesine girmiş olan bu kavramın değerlendiril-