193 / 505
Çevre Örgütlerinin Çevresel Yönetime Katılma Sürecinde Dayandığı Haklar
192
lemedir.
71
Şu halde usule ilişkin bu yükümlülük, her hangi bir menfaat
şartı aranmaksızın, tüm bireylere ve aynı zamanda birey toplulukları-
na karşı ifa edilmelidir. Gerek “menfaat” şartının aranmaması gerekse
“çevresel bilgi” tanımının çok geniş bir yaklaşımla ele alınması bilgi
edinme hakkının uygulanabilirliğini arttırsa da Sözleşme bu hakka bir
takım istisnalar öngörmüştür.
72
Bilgi edinme talebi çok genel şekilde ifade edilmiş ya da açıkça
makul bulunmamışsa; talep henüz hazırlanmakta olan belgelere ve-
yahut resmi makamların iç yazışmalarına ilişkinse; resmi makamlar
için gizliliğin öngörüldüğü bir hal varsa; istenen bilgi uluslararası iliş-
kileri, milli savunmayı, kamu güvenliğini veya bizzat çevresel öğeleri
olumsuz etkileyecekse;
73
başlamış bir yargısal sürecin, ilgililerin adil
yargılanma haklarının veya kamu otoritesinin ceza ya da disiplin so-
ruşturmalarının olumsuz etkileyecekse; meşru ekonomik menfaatlerin
korunması için yasayla öngörülen ticari ve işletme sırlarının açıklan-
masına sebep olacaksa;
74
fikri mülkiyet hakkının korunması söz ko-
nusuysa; gerçek kişiye ait bir bilginin talebi halinde ilgilinin bu tür
bilgilerin açıklanmasını razı olmadığı takdirde ilgili makam yapılan
çevresel bilgi taleplerini reddedebilir. Talep yazılı yapılmış ise ret ka-
rarı gerekçesi ile birlikte başvuruyu yapan kişiye iletilmelidir. Sayılan
bu ret sebepleri tahdidi olmakla birlikte
75
emredici bir dille yazılma-
mıştır. Şu halde ilgili resmi makamın bu konuda takdir yetkisi bulun-
maktadır.
Bilgi edinme hakkı ve bu kapsamda bilgi verme yükümlülüğü
“etkin” bir
katılım hakkı
nın gerçekleşmesini sağlamak için öngörül-
müştür. Bu amaçla bilginin ne zaman dağıtılacağı önemli bir soru
olarak karşımıza çıkmaktadır. Sözleşme, sürecin başında, diğer bir
ifadeyle tüm ihtimal ve seçeneklerin açık ve uygulanabilir olduğu
hallerde ve halkın süreçte gerçek bir etkiye sahip olacağı zamanda
71
Ahmet M. Güneş, s.308.
72
Aarhus Sözleşmesi madde 4 fıkra 3 ve 4.
73
Soyları tükenmekte olan ya da nadir türlerin yaşama, üreme alanlarına ilişkin bil-
giler, olası avcılık faaliyetleri ya da ticari faaliyetler nedeniyle, bilgi edinme hakkı
kapsamına alınmamıştır.
74
Sözleşme 4. maddesi küresel ısınma ve iklim değişikliği tehlikesi nedeniyle emis-
yonlar konusunda böyle bir istisna öngörmemiş, bu konuda halkın bilgisinden
saklanacak bir ticari veya işletme sırrının olamayacağını vurgulamıştır.
75
Ahmet M. Güneş, s.309.