TBB Dergisi 107. Sayı

190 / 505

TBB Dergisi 2013 (107) Seda YURTCANLI DUYMAZ 189
Aarhus Sözleşmesi 30 Ekim 2001 yılında yürürlüğe girmiştir.55 Bugün
başta Avrupa olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinin taraf olduğu 56
bu Sözleşme uluslararası çevre hukukunun kaynakları arasında yerini
almıştır.
2. Bilgiye Erişim, Sürece Katılım ve
Başvuru Haklarına İlişkin Aarhus Sözleşmesi
Aarhus Sözleşmesi, çevre hakkının pratiğe dönüşmesini sağlayan
usule ilişkin hakları düzenlemesi bakımından önemlidir. 57 Çünkü bilgi
edinme, katılım ve adli ve/veya idari bir makama başvuru, bireyle-
rin hayatlarını, çevrelerini etkileyen kararlarda söz sahibi olmalarını
sağlamakta ve süreci yönlendirmelerinin önünü açmaktadır.58 Dahası,
Rio Deklarasyonu ile ilke düzeyinde kabul edilen bu durum Aarhus
Sözleşmesi ile ilk defa hak niteliğine kavuşmuş ve uluslararası düzey-
de de kabul edilmiştir.59 Bu çevresel demokrasi açısından önemli bir
gelişmedir.
Sözleşme giriş kısmında, çevrenin geliştirilmesi, iyileştirilme-
si ve “tam anlamıyla korunmasını”,60 yaşama hakkının ve genellikle
onunla bağlantılı olarak düzenlenen çevre hakkının gerçekleşmesinin
en önemli koşulu olarak belirtmiştir. Sözleşme, sağlık ve refah içinde
yaşamanın şimdiki ve gelecek kuşakların genel menfaatleri olduğunu
ifade ederek, bu amaçla hem bireylere hem de örgütlere, yani birey
topluluklarına, çevrenin korunması ve geliştirilmesi ödevini yüklemiş-
tir. Taraflar, yaşama ve çevre haklarının ve bu amaçla yüklenen ödev-
lerin gerçekleşmesi için bireylerin bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi,
kararların veriliş süreçlerine katılımlarının gerekliliği ve gerektiğinde
yargısal ve idari makamlara başvuru hakkıyla bu sürecin güçlendiril-
mesi gerektiği konusunda anlaşmaya varmışlardır. Şu halde bu Söz-
55 Sözleşme metni için bakınız:
56 14 Ocak 2013 tarihi itibariyle 49 ülke Sözleşmeye taraftır. Taraf devletler için ba-
kınız:
no=XXVII-13&chapter=27&lang=en
57 Bu önem Aarhus Sözleşmesi’nin giriş kısmının ilk iki paragrafında ifade edilmek-
tedir.
58 Nükhet Turgut, Çevre Ve Yurttaşlar, s.7 vd.
59 Talla Takoukam, s.673.
60 Sözleşme’nin Fransızca metninde giriş kısmının altıncı paragrafında “une protecti-
on adéquate de l’environnement” denmektedir.