189 / 505
Çevre Örgütlerinin Çevresel Yönetime Katılma Sürecinde Dayandığı Haklar
188
toplum örgütlerinin rolü daha çok halkı bilinçlendirmesi ve kamuoyu
oluşturma çabaları şeklinde belirmektedir. Yönetişim olan ikinci seçe-
nek ise genellikle sivil toplum kuruluşlarının uluslararası çevre huku-
kunun oluşumunda yer almalarıyla gerçekleşir. Bu durum, uluslarara-
sı hukukun devlet olarak beliren klasik aktör fikrinin genişlemesinde
önemli rol oynamaktadır.
52
1996 yılında gerçekleştirilen Birleşmiş Mil-
letler İnsan Yerleşimleri (HABITAT II) Konferansı’nda, sivil toplum
kuruluşları ve yerel yönetimler sürece dâhil olmuş ve Deklarasyon ve
Eylem Programını birlikte hazırlamışlardır. Aarhus Sözleşmesi’nin ha-
zırlanış aşamasında da çevreci sivil toplum örgütlerinin etkisi önem-
lidir. Sivil toplum kuruluşları bugün uluslararası çevre hukukunda
gözlemci konumundadır.
53
Başka bir ifadeyle, oy kullanma hakları bu-
lunmamaktadır. Şu halde sivil toplumun yönetişim sürecindeki rolü
çevreye dair durumun değerlendirilmesi, bilgilerin toplanıp değerlen-
dirilip paylaşılması, eldeki veriler doğrultusunda gündemi belirleme,
eylemsel faaliyetlerde bulunma, lobi çalışmaları yürütme, uluslararası
sözleşmelerin hazırlanmasına yardımcı olma ve sözleşmelerin uygu-
lanmasını takip etme şeklinde sıralanabilir.
54
Katılım ilkesinin yer aldığı sözleşmeye taraf olan Avrupa
Devletleri’nin bir kısmı, iç hukuklarında, farklı düzenlemelerle, bu
ilkeyi içselleştirmişlerdir. Ancak piyasaların ve küresel rekabetin söz
sahibi olduğu bir ortamda, her çevreyi koruyan düzenleme, serma-
ye açısından bir maliyet anlamına gelmektedir. Farklı düzenlemeler,
farklı mali yükler getirecek ve rekabeti, daha az çevreci normlar geti-
ren devletler lehine değiştirecektir. Rekabetin bu şekilde değişmemesi
amacıyla Avrupa Topluluğu’ndaki Devletler bilgi edinme, katılım ve
yargı yoluna ve idari makamlara başvurma konularında ortak ilkeler
belirlemeye karar verdiler. 25 Haziran 1998 yılında Birleşmiş Millet-
ler Avrupa Ekonomik Komisyonu (ECE) tarafından imzaya açılan
nementales,
Editions Universitaires De Dijon
, Dijon, 2009, s.31 vd.
52
Bu gelişmede Rio Konferansı’nın önemi büyüktür. Alexandre KISS & Jean-Pierre
BEURIER, s.104.
53
Jean-Marc Lavieille, s.64; Sarah Schreck, “The Role Of Nongovernmental Orga-
nisations In International Environmental Law”, Gonz. J. Int’l L., n° 10, 2006-2007,
s.260.
54
Esra Banu Sipahi, “Küresel Çevre Sorunlarına Kolektif Çözüm Arayışları Ve Yö-
netişim”,
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
, 24/2010, s.340.