191 / 505
Çevre Örgütlerinin Çevresel Yönetime Katılma Sürecinde Dayandığı Haklar
190
leşme ile taraf devletler, bir taraftan çevresel ve katılımcı demokrasiyi
özümsemeyi
61
, bu kapsamında çevresel konularda halkı bilgilendir-
meyi, bilinçlendirmeyi, karar verme süreçlerinde katılım araçlarını or-
taya koymayı ve bunların uygulanabilirliğini sağlamayı, diğer taraftan
şeffaf ve hesap verebilir bir hukuk devleti olmayı kabul etmişlerdir.
62
Taraf devletler bu yükümlülüklerini sadece bireylere karşı değil,
çevrenin korunması amacı taşıyan dernek, örgüt ve kuruluşlara kar-
şı da ifa etmelidirler, çünkü Sözleşme taraf devletlere, ilgili örgütle-
ri tanımaları ve onlara gereken hukuki desteği sağlamaları ödevini
yüklemiştir.
63
Özellikle bu son düzenleme, çevreci örgütlerin çevresel
politikalarda aktif ve belirleyici rol oynamalarını sağlamakla birlikte,
onların bilinçlendirme, duyarlılığı arttırma, aktif katılımı ve alınan
kararların daha etkili uygulanmasını sağlama, açılan davalara müda-
hil olma şeklinde beliren fonksiyonlarının taraf devletlerce tanıması
ve korunmasının önünü açmaktadır. Zaten uluslararası konferanslar-
da etkililiği kabul edilen ve uluslararası çevre hukukunda bir aktör
olarak kabul edilen çevreci sivil toplum örgütleri
64
, iç hukuklarda da
birer aktör olarak politikaların şekillenmesinde ve uygulanmasında
yer almaya ya da daha aktif rol oynamaya başlamışlardır.
65
Son ola-
rak, Sözleşme’nin Genel Kurallar başlığını taşıyan 3. maddesinin son
fıkrası, çevre hakkının hayata geçirilebilmesini sağlayan usule ilişkin
hakların kullanımında genel-tüzel kişi ayrımının yapılamayacağı gibi
her hangi bir vatandaşlık, milliyet, ikametgâh, kayıtlı olduğu merkez
kriterinin de öngörülemeyeceğini hükme bağlamıştır. Bu durum özel-
likle Greenpeace, WWF gibi uluslararası çevreci örgütlerin, Sözleşme-
ye taraf devletlerde herhangi bir büro veya ofis açmadan, faaliyette
bulunmalarının önünü açmıştır.
Sözleşmeyi şekli açıdan incelediğimizde karşımıza öncelikle çev-
reye ilişkin
bilgilere erişim hakkı
nı düzenleyen maddeler gelmektedir.
66
Çevreye ilişkin bilgilerin neleri kapsadığına baktığımızda tarafların
61
Michel Prieur, Droit De L’Environnement, s.135; Jean-Luc Pissaloux, “La
Démocratie Participative Dans Le Domaine Environnementale”,
Revue française
d’administration publique,
2011/1-2 (n° 137-138), s.124-125.
62
Aarhus Sözleşmesi madde 3.
63
Aarhus Sözleşmesi madde 3 fıkra 4.
64
Alexandre Kiss & Jean-Pierre Beurier, s.64.
65
Michel Prieur, Droit De L’Environnement, s.136; Agathe Van Lang, s.235.
66
Aarhus Sözleşmesi madde 4 ve 5.