188 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Seda YURTCANLI DUYMAZ
187
Katılımın çevre politikası ve hukuku bakımından önemli sonuç-
ları vardır.
48
Öncelikle katılım, çevre hakkının etkin uygulanabilirliği-
ni sağlayacağı için, hak sahipleri çevrenin veya yaşam standartlarının
kötüleşmesi halinde, özellikle yerel yönetimlere seçmen olarak, özel
sektöre de tüketici olarak baskı yapacaklardır. Bu şekilde çevrenin ko-
runması ve geliştirilmesinde söz sahibi olan bireyler, hem devletin ve
ekonomi aktörlerinin çevre yönetimi ve politikalarında şeffaflaşmala-
rını sağlarken hem de yönetimde keyfiliği önleyeceklerdir. Öte yandan
çevreye ilişkin alınacak önlemler ya da kararlar, herhangi bir menfaat
ayrımı gözetmeksizin, her kesimi kapsayacağı için sivil toplumun ona-
yı önemlidir. Bu durum bir yandan çevreci kararların meşruiyetini sağ-
larken öte taraftan girişim özgürlüğü ya da mülkiyet hakkı gibi birey-
sel menfaatlerin karşısına, arkasında sivil toplumun da desteği olan,
üstün bir genel menfaati koyar. Son olarak katılım sayesinde karar
alma sürecinde rol alan bireyler, ilgili kararlar hakkında “sorumluluk”
hissedecek, uygulanmaları sırasında karşı bir direnç göstermeyecek-
lerdir. Bu şekilde oluşturulacak çevre bilinci sayesinde bireyler, çevre-
sel kalkınmayı gözeten bir çevre yönetimini ve ekonomik kalkınmayı
sağlayacaklardır ki bu da “sürdürülebilir kalkınma” hedefinin gerçek-
leşmesini hızlandıracaktır.
49
Sonuç olarak çevre hakkının tanınmasıyla
bireyler ve birey toplulukları çevre politikası ve hukukunun süjeleri
haline gelirken katılım prensibi ile aktif aktörleri haline gelmişlerdir.
Çevresel katılımcı demokrasi iki yöntemle gerçekleşebilir: Karar
ve yönetim süreçlerinin çeşitli araçlar vasıtasıyla demokratikleştiril-
mesi ve devletin çevre yönetiminde doğrudan farklı aktörlerle işbirliği
içinde olması (yönetişim).
50
İlk seçenek genellikle devletlerin iç hukuk-
larında katılımı düzenleyiş şekilleridir. Çevreye ilişkin alınacak karar-
larda bireylerin ya da birey topluluklarının etkin şekilde sürece dâhil
olmaları, kararları etkileyebilmeleridir. Bu yöntem katılımcı demokra-
sinin yanında şeffaf devlet olmayı da beraberinde getirir.
51
Burada sivil
48
Ruşen Keleş & Can Hamamcı & Aykut Çoban, s.369; Talla Takoukam, “Les
Individus Et Le Droit De L’Environnement”,
in
Pour Un Droit Commun De
L’Environnement, Mélange en l’honneur de Michel Prieur,
Dalloz
, Paris, 2007,
s.673-674; Yves Jégouzo, s.578.
49
Rio Deklarasyonu’nun 22. maddesi bunu açıkça dile getirmektedir.
50
Ruşen Keleş & Can Hamamcı & Aykut Çoban, s.369.
51
Anne Soulas, “Genèse Et Évolution Du Droit À L’Information”,
in
La Démocratie
Environnementale Participation Du Public Aux Décisions Et Politiques Environ-