451 / 505
Adalet Nedir?
450
göre adaletsiz olanı adaletsiz saymaktadır. Ölçülülük öğretisinin ger-
çek işlevi, iddia edildiğinin tersine adalet kavramını belirlemek değil,
fakat kurulu toplumsal düzenin geçerliliğini onaylamaktır ve bu son
derece önemli politik başarı bu öğretiyi, onun bilimsel olarak faydasız
olduğunu kanıtlayan eleştirel bir analize karşı korumuştur.
VIII
Metafiziksel ve aynı zamanda rasyonel tarzdaki hukuk felsefesi,
onyedinci ve onsekizinci yüzyılda hâkim olan, ondokuzuncu yüzyılda
bastırılmış olmasına rağmen günümüzde tekrar önem kazanan bir dü-
şünce okulu tarafından temsil edilmektedir. Bu, doğal hukuk öğretisi-
dir. Bu öğreti, insan ilişkilerinin, genel anlamda doğadan veya akılla
donatılmış olan insan doğasından kaynaklanan mükemmel bir şekilde
adil düzenlemesinin mümkün olduğunu ileri sürer. Burada doğa, ya-
sakoyucu olarak anlaşılır. Doğanın analiz edilmesinden biz, adil insan
davranışlarını emreden ve her yerde mevcut olan normlara ulaşırız.
Eğer doğanın Tanrı tarafından yaratıldığı düşünülürse, doğada her
yerde mevcut olan normlar, yani doğal kanunlar da, Tanrı’nın iradesi-
nin ifadesidir. O halde doğal hukuk öğretisi, metafiziksel bir karaktere
sahiptir. Ancak eğer doğal hukuk, akılla donatılmış olan insan doğa-
sından çıkarılacak olursa ve eğer insan aklında içsel olarak var olan
adalet ilkesinin, insan aklının analiz edilmesiyle keşfedilebilir olduğu
düşünülürse, o durumda, doğal hukuk öğretisinin rasyonel bir nitelik
taşıdığını iddia edilebilir. Bilim perspektifinden ne biri ne de diğeri
savunulabilirdir.
Nedensellik ilkesine göre biri diğerine bağlı olan bir olgular sis-
temi olarak doğa, bir iradeye sahip değildir. Bu nedenle (doğa) belirli
insan davranışı emredemez. Olgulardan, yani gerçekten var olan ya
da yapılanlardan, olması ya da yapılması gerekene dair hiçbir çıkarım-
da bulunulamaz. Doğal hukuk öğretisi, doğadan insan davranışlarına
ilişkin normlar çıkarmaya çalıştığı sürece, mantıksal bir yanlışa daya-
nacaktır.
Aynı sonuç insan aklına ilişkin olarak da geçerlidir. Davranış em-
reden normlar ancak insan iradesinden kaynaklanabilir, insan aklın-
dan değil. Bu nedenle, insanın belli bir yönde davranması gerektiği-