TBB Dergisi 107. Sayı

Bir İç Hukuk Yolu Olarak Bireysel Başvuru ve Etkinliği Sorunu

Ulusal düzeyde ilgililere açık olan kanun yolları çeşitlilik gösterir.

Bir konuda açık olan anayasal başvuru yolu bir diğer konu da ilgili-

ye açık olmayabilir. Fakat bu bu durum bu konuların her ikisinin de

AİHM önüne götürülmesini engellemez. Ancak bir tarafta, bir iddia

ile ilgili olarak anayasal başvuru yolunu tüketme zorunluluğu varken,

bir diğer yandan, bir başka iddia ile ilgili bireysel başvuru yolu açık

olmadığından, 6 aylık süre nedeniyle, AİHM’ye başvurma gerekliliği

aynı anda aynı prosedür içinde kendini gösterebilir. Örneğin, Mahke-

me, mülkiyet hakkında anayasal başvuru yolunun kapalı olması, buna

karşılık adil yargılıanma ve ayrımcılığa tabi tutulma hakları için bu yo-

lun açık olması karşısında, başvurucudan AIHM’ye iki ayrı tarihte baş-

vurmasını istemeyi, başvuruya esas şikayetler içiçe iken ve 14. Madde

ayrı değerlendirilemeyecek iken (ayrımcılık yasağı ancak garanti edi-

len bir başka hakla birlikte öne sürelebilir), altı ay kuralının hesabında

çok fazla şekilci bir yorum olarak değerlendirmiştir. Şikayetlerin tama-

mının değerlendirilmesini 6 ay hesabının başlangıcı noktasını tespitte

Sözleşme’nin ruhuna ve amacına daha uygun bulmuştur

Sonuç : Teorik olarak, bireysel başvuru sistemi içinde, Anayasa

Mahkemesi’nin konu yönünden yetkisi ile AİHM’nin konu yönünden

yetkisinin aynı olduğunun kabulü gerekmektedir. Bu nedenle, AİHM

içtihatlarının türk hukukunda dikkatle izlenmesi ve zengin birikimin-

den özünmesi yoluyla fayda sağlanması artık Anayasa Mahkemesi’nin

ödevleri arasına girmiştir. Anayasa Mahkemesinin bu durumu,

Fransa’da olduğu gibi, değişik düzeydeki yargı organları arasında

görev çekişmesi yaratan bir olgu olarak değerlendirmemesi, doğru-

dan AİHS’ni uygulamamakla birlikte, anayasal denetim içinde AİHM

içtihatlarına yer açan, açıkça atıf yapan portekiz, ispanyol, italyan ve

alman anayasa mahkemeleri örnekleri arasında yerini alması uygun

olacaktır. Ancak, denetimin açık bir biçimde etkin olması her şeyden

önce biricik şarttır. Bunun için ise, temel hakların korunması alanında,

AİHM içtihatlarının atıf yapılacak ölçüde bilinmesi, ancak bu içtihatla-

rın özümsenerek uygulanması ile bir arada olduğunda bir anlam ifade

eder. Son olarak belirtmek gerekir ki, ulusal yargı organları ve hukuk-

çular için Anayasa Mahkemesi’nin içtihatlarının, avrupa içtihatlarına

göre daha kolay erişilebilir niteliği vardır ve bu durum temel hak ve

özgürlüklerin gelişimine doğrudan etki edecek önemli bir noktadır.

Arcadio Fernandez-Molina Gonzalez/İspanya ve diğer 369 kişi

, 8 Ekim 2002.