65 / 505
Kamu Yönetiminde Bir İlk; ÇED Raporu Uygulaması İle İşlem Üretme Sürecine ...
64
5- ÇED RAPORLARININ UYGULAMADA
KARŞILAŞILAN SORUNLARI
ÇED, Dünya'da ilk kez Amerika Birleşik Devletlerinde uygulan-
mış ve 1970 yılında yürürlüğe giren ulusal çevre politikası kanunu ile
federal projeler için zorunlu hale getirilmiştir.
Ülkemizde de 1993 yılında ve daha sonrada ve sonrası 1997 yılın-
da aranılan ÇED Raporları ile uygulamada karşılaşılan en önemli so-
run; ilkleri beraberinde getirmiş olmasıdır. Zira Çevreyi kirletmeden
ve tahrip etmeden önceden alınacak önlemleri ihtiva eden ÇED, aynı
zamanda yatırım yapılmasını engellediği ve giderek ekonomik kalkın-
manın önüne geçtiği yolunda bir göreceli sorun yaratmaktadır.
Günümüzde, Çevre hakkının yerleşmesi ve korunmasının ge-
rekliliği ekonomik kalkınmadan önce aranılması gereken bir olgu
olarak görülmelidir. Dolayısıyla bu sorun aşılmalı ve çevreyi kirlete-
bilecek tüm yatırımlar gündeme geldiğinde öncelik çevre olgusuna
verilmelidir.
Konu ile ilgili olarak yargıya intikal etmiş bir örnek verecek olur-
sak; Bakanlar Kurulu tarafından Aliağa-Gencelli’de bir termik santral
kurulmasına ilişkin verilen kararda herhangi bir ÇED Raporu tanzim
olunmadığı gibi izin konusunda bir istemde de bulunulmadığından
bölge halkının tepkileri üzerine bir milletvekilinin açtığı iptal dava-
sı nedeniyle yapılan yargılama sonrası konunun Danıştay İdari Dava
Daireleri Genel Kurulu’nun önüne götürüldüğü ve 17.11.1989 gün-
lü kararıyla Genel Kurul’ca yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir.
Danıştay 10.Dairesince bu karar uyarınca yapılan inceleme sonucu
santralin kurulacağı yerde Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporunun
hazırlanmaması üzerinde durularak Çevre Kanunu’nun 10.maddesin-
deki ÇED Raporunun alınma zorunluluğuna atıfta bulunularak Yasa-
nın öngördüğü ÇED Yönetmeliği'nin henüz çıkarılmamış olmasının
bu raporu hazırlamamak için bir gerekçe olamayacağı, Hava Kalitesi-
nin Kontrolü Yönetmeliğinin 10.maddesine göre insan sağlığı ve çevre
üzerinde önemli, olumsuz etkisi olan tesisler için kurulma ve işletilme
izni alınması gerekirken ayrıca termik santrallerin de Yönetmelikte
izne bağlı tesisler arasında gösterilirken, bu iznin alınmış olması ge-
rektiğine dikkat çekilmiştir.