235 / 417
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Yabancıların ...
234
Ayrıca, Mahkeme, Sözleşmenin anılan hükmüyle etkili başvuru
hakkına ilişkin 13. maddesini
77
birlikte ele aldığı sınır dışı etmeye iliş-
kin çeşitli uyuşmazlıklarda, “…
işkence veya kötü muamele riskinin ger-
çekleşmesi durumunda meydana gelecek zararın geri dönülemez niteliği ile
Mahkemenin 3. maddeye verdiği önem sebebiyle, 13. maddede yer alan etkili
başvuru yolu kavramının ilgilinin söz konusu ülkeye sınır dışı edilmesi du-
rumunda 3. maddeye aykırı bir muameleye maruz kalacağı konusunda gerçek
bir riskin bulunduğuna inanmayı gerektiren esaslı sebeplerin varlığına ilişkin
iddiasının bağımsız ve titiz bir incelemeyi … gerektirdiğini
” vurgulamış-
tır
78
. Mahkeme 2009 yılında karara bağladığı
Abdolkhani ve Karimnia v.
Turkey
davasında, başvuranların Irak veya İran’a geri gönderilmeleri
durumunda kötü muameleyle karşılaşacaklarına dair ciddî iddialarıy-
la ilgili olarak Türk idarî ve yargı makamlarınca herhangi bir cevap
verilmediği ve bu anlamda Sözleşmenin 13. maddesinin gerektirdiği
şekilde titiz bir incelemeden bahsedilemeyeceği kanısına varmıştır
79
.
Bu sebeple, YUKK’nın anılan hükmünün AİHM’nin söz konusu yoru-
mu da dikkate alınarak uygulanması gerekmektedir
80
.
Diğer yandan, 54. maddedeki düzenlemenin Mültecilerin Hukukî
Durumuna Dair Sözleşmenin 33. maddesinde mültecinin veya sığın-
macının ırkı, dini, vatandaşlığı, sosyal bir gruba aidiyeti veya siyasî
düşünceleri sebebiyle hayat ve hürriyetinin tehdit edileceği ülkelerin
hudutlarından sınır dışı edilemeyeceğine ilişkin “
non-refoulement
”
77
Sözleşmenin anılan hükmü uyarınca, bu Sözleşmede tanınmış olan hak ve özgür-
lükleri ihlal edilen herkes, söz konusu ihlal resmî bir hizmetin ifası için davranan
kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olsa dahi, ulusal bir merci önünde etkili bir
yola başvurma hakkına sahiptir.
78
Abdolkhani ve Karimnia v. Turkey
, para. 108. Mahkemenin söz konusu yorumu hak-
kında bkz. ERKEM, s. 4. Mahkemenin aynı yöndeki yorumu için ayrıca bkz.
Jabari
v. Turkey
, para. 50;
Gebremedhin [Gaberamadhien] v. France
, No. 25389/ 05, para.
66;
Shamayev and Others v. Georgia and Russia,
No. 36378/0, para. 460;
Olaechea
Cahuas v. Spain,
No.24668/03, para. 35;
Salah Sheekh v. The Netherlands,
No. 1948/
04, para. 154. Etkili başvuru yolunun varlığı bakımından söz konusu kararlarda
Mahkemece zikredilen bir başka şart, başvuru yolunun otomatik olarak durduru-
cu etkisinin olması gerektiğidir. Bu şart aşağıda (IV- Sınır Dışı Kararlarına Karşı
Yargı Yolu) başlığı altında değerlendirilmiştir.
79
Abdolkhani ve Karimnia v. Turkey
, para. 113. Söz konusu kararın değerlendirmesi ve
Türkçe tercümesi için bkz. EKŞİ, N.: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Abdolkha-
ni ve Karimnia- Türkiye Davası, İstanbul 2010, s. 68 vd., s. 133 vd.
80
YUKK’nın anılan hükmünün AİHM tarafından vurgulandığı şekilde bağımsız ve
titiz bir incelemenin yapılmasına ilişkin yeterli düzenleme içermemesi sebebiyle
eleştirisi hakkında bkz. ERKEM, s. 11.