TBB Dergisi 109. Sayı

TBB Dergisi 2013 (109)

Ülkü HALATÇI ULUSOY

307

topluluğun bütün üyelerinin yararlanmasına açık olmalıdır. Bir engel-

le karşılaşılmaksızın bütün teknolojik gelişmelerden yararlanılmasını

amaçlayan bu görüş, devletlerin çıkarları ile güvenliğinin sağlanması

konusuna önem vermez.

Ancak hava sahası dikey bir alan olduğun-

dan ülke güvenliği ile daha yakın bir ilişki içindedir. Yatay bir alan

olan açık denizden bu yönüyle olan farkı göz ardı edilmemelidir. Di-

ğer bir görüş ise, bu sorunu devletin çıkarları açısından ele alarak hava

sahasının sınırlanmamış bir yüksekliğe kadar devletin egemenliğine

tabi olduğunu ileri sürmüştür.

Günümüz uygulamasında ise, hava

sahası üzerinde devletin egemenlik hakkı olduğu kabul edilmekte-

dir. Hava sahasında devlet egemenliğine getirilen kısıtlama, devletin

yapmış olduğu iki ya da çok taraflı antlaşmalardır. Ancak egemenlik

ilkesinden hareket edilmesi, bazı konularda işbirliği sağlanmasını güç-

leştirmektedir.

Havacılık hukukundaki gelişmelerin 18. yy. sonlarında balonun

yapılması ile ortaya çıktığı söylenebilir. Havacılık ile ilgili kural arayış-

ları savaş hukuku içinde de varlık bulmuştur. Lahey Sözleşmeleri ile

havadan patlayıcı madde atılması yasaklanmıştır.

I. ve II. Dünya Sa-

vaşları sırasında havadan gelebilecek tehlikelere karşı önlem alınması

zorunluluğu, uygulamada devletin ülkesi üzerindeki hava sahasının

devletin mutlak egemenliği altında olmasını gerekli kılmıştır. Bu ne-

denle I. Dünya Savaşı sonrasında konuya ilişkin düzenlemeler yapıl-

maya başlanmıştır. 1919 Paris Sözleşmesi’ni, 1926 Madrid Sözleşmesi

ile 1929 Havana Sözleşmeleri takip etmiştir.

Uluslararası hava ulaştırması konusunda ilk çok taraflı sözleşme,

13 Kasım 1919 tarihinde Paris’te imzalanan “Hava Seyrüseferinin Dü-

zenlenmesine İlişkin Sözleşme”dir. Bu sözleşme, tarafı olan devletle-

rin sivil uçaklarına, egemenliklerine tabi olan hava sahasında zararsız

geçiş hakkı tanıma yükümlülüğü getirmiştir. Zararsız geçiş, askeri ge-

rekçeler ve güvenlik nedenleriyle kısıtlanabilir. Taraf devletler, kabo-

Bkz. TOLUNER, Sevin, Milletlerarası Hukuk Dersleri: Devletin Yetkisi, Fakülteler

Matbaası, İstanbul, 1979, s.45; AKİPEK, ss.15–31.

TOLUNER, s.45.

PAZARCI, Uluslararası Hukuk Dersleri II, s.438.

Sözleşmelerle ilgili bilgi için bkz. MILDE, Michael, International Air Law and

ICAO, Eleven International Publishing, The Hague, 2012, ss.5-13; GÜNEL, Reşat,

V., Uluslararası Havacılık Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul, 2010, ss.63-66.