TBB Dergisi 109. Sayı

TBB Dergisi 2013 (109)

Ülkü HALATÇI ULUSOY

309

Ulusal hava sahasında her devlet, o alan üzerinde tam ve münha-

sır yetkilere sahiptir, ülke devletinin egemenliği geçerlidir. Hava ula-

şımı konusunda deniz ulaşımından farklı olarak yerleşik uluslararası

örf adet hukuku kuralları bulunmadığından karasularında uygulanan

zararsız geçiş hakkı

hava sahasında uygulanmamaktadır.

Buradan çı-

kan sonuç şudur: her devlet uluslararası bir yükümlülüğü olmadıkça

ülkesi üzerindeki uçuşları istediği gibi düzenleyebilir ve gerektiğinde

yasaklayabilir. Bu da izinsiz gerçekleştirilen uçuşların egemenliğin ih-

lali anlamına geleceğini göstermektedir.

Chicago Sözleşmesi’nin 1 ve 2. maddelerine göre, kara ülkesi ve

karasularının üzerindeki saha, devletin ulusal hava sahasını teşkil

eder. Devletin egemenliği karasularının bittiği yerde son bulur. Açık

deniz üzerindeki hava sahası üzerinde hiçbir devletin egemenlik yet-

kisi yoktur. Benzer şekilde kıyı devletinin kıtasahanlığı ve münhasır

ekonomik bölgesinin olması bu deniz alanları üzerinde de devletlere

egemenlik yetkisi vermez. Öte yandan ICAO, uluslararası hava saha-

sında uyulması gereken bazı kurallar da belirlemiştir. Ancak bu ku-

rallar sadece sivil uçaklar için geçerli olduğundan devlet uçakları bu

kurallardan etkilenmez.

1958 tarihli Karasuları ve Bitişik Bölge Sözleşmesi, devletin ege-

menliğinin karasularının üzerindeki hava sahasını da kapsadığını be-

lirtmektedir. 1958 tarihli Karasuları Sözleşmesi’nin 2. maddesini aynen

tekrarlayan 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi

(BMDHS)

madde 2/2’ye göre, kıyı devletinin egemenliği karasuları-

nın üzerindeki hava sahasını da kapsamaktadır. Hava sahasının hu-

kuki statüsünün karasularınınki ile aynı olması, uluslararası hukukun

bir genel ilkesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun tek istisnası önce

de belirtilen gemilere karasularında zararsız geçiş hakkı tanınmışken,

uçaklara karasuları üzerindeki havasahasında böyle bir hak verilme-

miş olmasıdır.

SUR, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, Beta Yayınevi, İstanbul, 2010, s.374.

SUR, s.376.

Sözleşme için bkz.

vention_overview_convention.htm (10.10.2013)

KATSOUFROS, s.86 ss.76-106.