96 / 485
TBB Dergisi 2013 (109)
Sadullah ÖZEL
95
değerleme ölçütleriyle karşılaştırmalı şekilde incelenmesi önem taşı-
maktadır. Bu açılardan çalışmanın hukuk uygulamasına katkıda bu-
lunmasını diliyorum.
I. GERÇEK KARŞILIĞIN MÜLKİYET HAKKININ
GÜNCEL KAPSAMINDAKİ YERİ
Mülkiyet hakkının güncel içeriği ve kapsamı, uluslararası ticari
ilişkilerin teknolojik gelişime paralel şekilde değişmesi üzerine ciddi
dönüşüm geçirmiştir. Menkul ve gayrimenkul mülkiyeti dışında fik-
ri mülkiyet haklarının, lisansların, frençhayz(franchaise)haklarının
ve diğer değerlendirilebilir ticari hakların oluşturduğu bu zeminde
mülkiyet hakkına sınır çizilmesi güçleşmiştir. Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nin 1 nolu protokolünün 1. maddesinde (P.1/1) mülkiyet
hakkının bir tanımı yapılmayarak, çerçevesinin yorum yoluyla belir-
lenmesinin önü açılmıştır. Sözleşmeci devletlerde farklı şekilde nitele-
nen değerlerin, mülkiyet hakkı kapsamında olup olmadığı konusunda,
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin(AİHM) geniş bir içtihat arşivi
bulunmaktadır. Türkiye’de bu konuda hazırlanmış önemli akademik
eserlere atıfta bulunmakla birlikte, çalışma kapsamıyla sınırlı kalmak
kaydıyla özet bir bilginin aktarılması yararlı olacaktır.
2
Mülkiyet hakkının kapsamı konusunda 1982 Anayasa metninde
bir belirleme yer almamakta, ancak 35 inci madde gerekçesinde mül-
kiyetin kapsamı; maddi malları, ekonomik değerle ölçülebilen hakla-
rı, serveti ve üretim araçlarını içerecek şekilde belirlenmiş ve sayılan
değerlerin Anayasal teminat altında olduğu vurgulanmıştır.
3
Ana-
yasa Mahkemesi’nin ilgili kararlarında, mülkiyet hakkının kapsamı-
nı “maddi ve gayrimaddi mallar” şeklinde ikiye ayırarak incelediği,
taşınır ve taşınmaz malları maddi mallar arasında nitelediği, bunun
dışında kalan fikri ve sınai hakları gayrı maddi mallar olarak sınıflan-
dırdığı görülmektedir.
4
Bu sınıflandırmada, “ekonomik değerle ifade
2
Burak GEMALMAZ,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı
, Birinci Ba-
sım, Beta Yay. İstanbul, 2009, s. 124- 135; H.Gürbüz SARI,
A.İ.H.S. 1.Protokole Göre
Malvarlığı Haklarının Korunması,
Beta Yay. İstanbul 2006., Güney DİNÇ,
Avrupa
İnsan Hakları Sözleşmesi ve Malvarlığı Hakları
, TBB Yay. Ankara 2007
3
Emine AYDOĞDU
, Teşkilatı Esasiye’den Günümüze Anayasalar
, Ankara, 2005, s.
312- 313.
4
Anayasa Mahkemesi’nin E.2004/3 ve K.2008/47 ile 31.01.2008 tarihli kararı