98 / 485
TBB Dergisi 2013 (109)
Sadullah ÖZEL
97
“hak” ve “yetki” alanı oluşturmaktadır. Mülkiyet hakkının kapsamın-
da birçok ekonomik hakkı barındırdığı hakikati karşısında, kamulaş-
tırma işleminden etkilenen malik açısından, “gerçek karşılığın alınma-
sı hakkı”(gerçek karşılık hakkı olarak kısaltılmıştır) şeklinde mülkiyet
hakkı kapsamında bir “mikro hak” kategorisi ortaya çıkmaktadır.
Bu kısa değerlendirmenin yapılmasının nedeni aşağıda izah edile-
cek olan mülkiyet hakkının kapsamındaki “gerçek karşılık ilkesi”nin
hukuksal analizini yapmaya yöneliktir.
II. KAMULAŞTIRMADA
GERÇEK KARŞILIK KAVRAMININ TEMELLERİ
Kamulaştırma, devlet ve kamu tüzel kişilerinin, kamu yararının
gerektirdiği hallerde, karşılığını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyet-
te bulunan taşınmaz bir malın tamamına veya bir kısmına, kanunda
gösterilen esas ve usullere göre zorla el atmasıdır.
9
Anayasa’nın 46ncı
maddesini esas alan bu tanımı, yine aynı madde metninde sonradan
yapılmış değişiklikleri esas alarak şöyle de aktarmak mümkündür.
Kamulaştırma, devlet ve kamu tüzel kişilerinin, kamu yararının gerektirdiği
hallerde,
gerçek karşılığını
peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan
taşınmaz bir malın tamamı veya bir kısmına,
Anayasa
ve yasada gösterilen
esas ve usullere uygun olarak, zorla el atmasıdır.
10
İkinci tanımdaki
“gerçek
karşılığını
” ibaresi, Anayasa’nın 46 ncı maddesinin 3.10.2001 tarih ve
4709 sayılı Yasa ile değiştirilmesi sonrası madde metnine ilave edil-
miştir. Kamulaştırma ilkeleri ve uygulaması açısından önemli sonuç-
ları olan bu ibareye kamulaştırma tanımında da yer verilmesi uygun
olacaktır. İkinci tanımdaki bir diğer ilave olan
“Anayasa”
ibaresinin de
tanımda yer almasının önem arz eden bir vurgudan öte somut sonuç-
ları bulunmaktadır. Çünkü, Anayasa metni, mülkiyet hakkının korun-
ması açısından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’ndan daha kapsam-
lı güvenceler içermektedir. Nitekim, Anayasa’nın 46ncı maddesinde
3.10.2001 tarihli yapılan değişiklikle, kamulaştırmadan kaynaklanan
alacaklarda “kamu alacakları için öngörülen en yüksek faizin uygula-
9
GÜNDAY, Metin., İdare Hukuku, 10. Baskı İmaj Yayınları, Ankara 2011., s.250;
Kemal GÖZLER, İdare Hukuku Dersleri, Bursa 2007 s.692
10
Sadullah ÖZEL,
Anayasal Mülkiyet Hakkı Açısından Kamulaştırma
., (Yayınlanmamış
Doktora Tezi) Ankara 2013, s.113