97 / 485
Kamulaştırmada Gerçek Karşılık Hakkı ve Pazar Değeri
96
edilen haklar” belirtilmediğinden, mülkiyet hakkının 35 inci madde
gerekçesine oranla, daha dar kapsamda yorumlandığı görülmektedir.
AİHM, sözleşmede ifade edilen “mülk” kavramını, sözleşmeci
devletlerin kendi uygulamasından bağımsız (autonomous) ve özerk
şekilde yorumlamaktadır.
5
Mahkeme, önüne gelen başvurularda, dev-
letin “idari işlem ve eylemler”, “hukuki düzenlemeler” veya “yargısal
kararlar” aracılığıyla müdahale ettiği “değeri”, sosyal ve ekonomik
içeriğiyle bağlı kalmaksızın, mülk kapsamında görmektedir.
6
Mah-
keme, kararlarında, menkul ve gayrimenkul mallar dışında “patent
hakları”, “bir mesleği icra etme hakkı”, “sinemadaki müşteri kitlesi”,
“kiraya verme hakkı”, “belirli bir usulün uygulanacağına dair beklen-
ti”, “kira hakkı”, “hisseler” ve “hukuki bir hak iddiası” gibi “
ekono-
mik hak ve değerler
” “mülk” kavramı içerisinde değerlendirilmiştir.
7
AİHM kararlarında; “sağlık sigortasından yararlanma hakkı”, “malu-
liyet aylığı alma hakkı”, “emekli aylığı hakkı”, “sosyal yardım alma
hakkı” ve “işsizlik sigortasından yararlanma hakkı” gibi “
sosyal hak
ve değerlerin
”, mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirildiği anlaşıl-
maktadır. Bu bağlamda, bir değere endekslenebilen sosyal ve ekono-
mik hakların, mülkiyetin kapsam ve içeriğine ilişkin yargıların değiş-
mesine neden olduğu görülmektedir.
Mülkiyet hakkının da bir “ekonomik hak” olduğuna dair görüş
savunulmaktadır.
8
Ancak, mülkiyet hakkının AİHM içtihatlarıyla be-
lirginleşen bu kapsamı, “
sosyal ve ekonomik hakların mülkiyet hak-
kının koruma çerçevesine dahil olduğu
” şeklinde bir sonuca ulaşma-
mızı sağlamaktadır. Gerçek karşılığın ödenmesi konusunda yasama,
yürütme ve yargı organlarına yöneltilmiş direktif, malik açısından bir
5
Stolker, C.J.J.M.,
In search of the importance of article 1 Protocol No 1 ECHR to Pri-
vate Law,
.p.70., Leiden University Press 2000.; Allen, Tom., “The Autonomous
Meaning of Possesions under the European Convention on Human Rights” (The
Modern Studies in Property Right., v.2., p.57., Ed. Elizabeth Cooke., Oxford: Hart
2003)., GEMALMAZ.,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı
, s.124-135
6
GÖLCÜKLÜ/GÖZÜBÜYÜK,
Avrupa insan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması
, s.
418.
7
CARSS-FRİSK, Monica.,
Mülkiyet Hakkı: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 1 No’lu
Protokolünün 1. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Klavuz,
Avrupa Konseyi İnsan
Hakları Genel Müdürlüğü, 2001 s. 6.
8
İbrahim Özden KABOĞLU, Özgürlükler Hukuku 6. Baskı, İstanbul, 2002, s.449;
Bülent ALGAN, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması, Seçkin Yay.
Ankara, 2007, s. 28, 130.