284 / 441
TBB Dergisi 2014 (110)
Ümit KILINÇ
283
barışçıl olmayan ve şiddet içeren silahlı bir toplantı veya gösteri yürü-
yüşü Sözleşme’nin 11. maddesi anlamında korunmamaktadır
5
. Mah-
keme, bu durumu
Stankov ve Birleşik Makedonya Organizasyonu İlinden/
Bulgaristan
kararında
6
açıkça belirtmiş ve 11. maddede korunan top-
lanma özgürlüğünün şiddet içeren veya şiddeti yayma amacında olan
bir gösteriye ve göstericilere uygulanmayacağını ifade etmiştir.
Gerçekten de AİHM, Sözleşme’ye uygunluk denetimini yaparken
şiddet kullanan göstericiler ile barışçıl göstericiler arasında ayrım yap-
ma yoluna giderek, sadece barışçıl göstericilerin 11. madde ile korunan
toplanma ve gösteri yapma hakkından faydalandıklarını belirtmekte-
dir
7
. Buna karşın şiddet içeren, şiddete çağrı niteliğinde olan ve de-
mokratik değerlerin ortadan kaldırılmasının savunulduğu gösteriler
dışında, toplanma ve gösteri yapma özgürlüğüne müdahale edilmesi
demokratik toplumda gerekli değildir ve çoğu zaman demokratik top-
lumun varlığını tehlikeye sokmaktadır
8
.
5
Her türlü toplantı ve gösteri yürüyüşü Sözleşme’nin 11. maddesinin kapsamına
girmemektedir. Bir toplantı veya yürüyüşün Sözleşme tarafından korunması için,
bir kamusallık niteliğine sahip olması, demokratik bir niteliğe sahip olması ve
ifade özgürlüğü ile karakterize edilmesi gerekmektedir (Gökçen Alpkaya,
a.g.e
.,
ss. 5-7).
6
AİHM, Stankov ve Birleşik Makedonya Organizasyonu İlinden/Bulgaristan, n°
29221/95 ve n° 29225/95, 2 Ekim 2001 tarihli karar, § 77. Ancak bu tespite rağmen,
toplantı veya gösteri yürüyüşü şiddet içerse de Mahkeme, yapılan başvuruyu
konu bakımından yetkisizlik (ratione materiae) nedeniyle reddetmemektedir ve
çoğu zaman, 11. maddeyi davaya uygulayarak bu durumu orantılılık incelemesi-
ni yaparken dikkate alımakta ve başvuruyu genelde reddetmektedir (Bkz., örnek
olarak, AİHM, Kamil Kartal ve diğerleri/Türkiye, n° 29768/03, 16 Aralık 2008
tarihli kabuledilemezlik kararı).
7
Bu duruma en iyi örnek Ezelin/Fransa (n° 11800/85, 26 Nisan 1991 tarihli karar)
kararıdır. Bu davada, avukatlar derneğinin başkan yardımcısı olan başvurucu,
mahkeme kararlarını eleştirmek için bir gösteri düzenlemiştir. Gerekli izin alınmış
ve gösteri yapılmıştır. Bu gösteride, göstericiler polise küfürler savurmuş ve du-
varlara mahkemeleri eleştiren afişleri asmışlar. Savcının talebi üzerine başvurucu
hakkında bir disiplin soruşturması açılmış ve sonuç olarak disiplin cezasına çarp-
tırılmıştır. Baro disiplin cezasının verilmesinin yerinde olmadığına karar vermiş
ancak bu karar, istinaf mahkemesi tarafından bozularak başvurucuya kınama ce-
zası verilmesine karar verilmiştir. İstinaf mahkemesi gerekçe olarak, başvurucu-
nun küfürlere karşı çıkmadığını ve bu durum karşısında kortejden çıkması gere-
kirken çıkmadığını öne sürmüştür. Aynı tespitleri Yargıtay’da yapmıştır. AİHM,
bazı göstericilerin şiddete başvurduğunu kabul etmiştir ancak, başvurucunun
şiddete başvurduğunu ve küfür ettiğinin tespit edilmediğini ve eleştiri sınırlarını
aşacak hiç bir hareketinin olmadığını ifade ederek Fransa’yı mahkum etmiştir.
8
AİHM, Alekseyev/Rusya, a.g.k., § 80 ve Serguei Kouznetsov/Rusya, a.g.k., § 45.