287 / 441
Barışçıl Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yapma Hakkı ve Devletin Yükümlülükleri
286
celeri
23
savunmaları durumunda, çoğunluğun veya çoğunlukta olan
fikirlere sahip olanların bunlara saygılı davranması gerekmektedir
24
çünkü, hoşgörü ve başkalarının fikirlerine saygı demokratik toplumun
en önemli özelliklerinden birini oluşturmaktadır
25
.
Bu çalışmada ele alınacak konu, devletin AİHS’in 11. maddesi al-
tında korunan barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşleri ile ilgili yüküm-
lülüklerinin neler olduğudur. AİHM içtihatlarına göre devletin sadece,
toplantı ve gösteri yürüyüşleri sırasında (I) değil ama aynı zamanda,
bu toplantı ve gösteri yürüyüşlerinden sonra
26
da bazı yükümlülükleri
bulunmaktadır (II).
I- BARIŞÇIL TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞLERİ
SIRASINDA DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Özellikle göstericilere karşı tazyikli su sıkma, kaba dayak atma,
gaz bombaları kullanma ve zorla dağıtma ve gözaltına alınma işlem-
leri başta olmak üzere, polis tarafından orantısız güç kullanımı ve
kamu makamlarının bu konudaki yaklaşımları, Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nin (AİHS) bazı hükümlerini ihlal edebilmektedir. Halbu
ki, devletin izin almayan barışçıl bir gösteri grubuna müdahaleden ka-
çınma negatif yükümlülüğü ile birlikte (A), bir toplantı ve gösteri yü-
rüyüşünün sağlıklı bir şekilde yapılması konusunda gerekli tedbirleri
alma pozitif yükümlülüğü vardır (B).
A) Devletin barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşlerine müdahale
etmeme negatif yükümlülüğü
Türkiye’de toplantı ve gösteri yapma bildirim sistemine tabi tutul-
muştur. AİHM içtihatlarına göre, barışçıl bir gösteri yapmak için ön-
ceden izin almak veya bildirimde bulunmak gerekmemektedir. Buna
karşın, bir gösterinin veya yürüyüşün izne veya bildirime bağlanması
23
AİHM, Stankov ve Birleşik Makedonya Organizasyonu İlinden/Bulgaristan,
a.g.k., §§ 95-98.
24
AİHM, Oya Ataman/Türkiye, n° 74552/01, 5 Aralık 2006 tarihli karar, § 48 ve
Bukta ve diğerleri/Macaristan, n° 25691/04, 17 Temmuz 2007 tarihli karar, § 37.
25
AİHM, Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası/Türkiye, n° 20641/05, 25 Eylül 2012
tarihli karar, § 48, § 58 ve § 67.
26
Devletin aynı zamanda toplantı ve gösteri yürüyüşlerinden öncede yükümlülük-
leri vardır. Örneğin, barışçıl bir toplantı veya gösteri yürüyüşüne katılmak iste-
yen şahısları engellememe yükümlülüğü (bu konuda bkz., Djavit An/Türkiye, n°
20652/92, 20 Şubat 2003 tarihli karar).