209 / 533
Türk Hukuk Sisteminde Kabul Edilen Erteleme Kurumları Üzerine İnceleme
208
en önemlisinin ‘Ceza Yargılarının Milletlerarası Değerleri Konusunda
Avrupa Sözleşmesi’ (CYMDAS) olduğunu söylemek yanlış olmaya-
caktır.
115
Yabancı ceza mahkemesi kararlarının göz önünde tutulduğunda
çeşitli sonuçlar ortaya çıkacaktır. Bu sonuçlardan ilki ‘ne bis in idem’
ilkesidir. Bu ilkeye göre; bir kimse hakkında aynı fiili nedeniyle ancak
bir kez yargılama yapılır. Bu nedenledir ki, sanığın aynı fiilden dolayı
ikinci bir kez yargılanması mümkün olmaz. Nitekim, yabancı ülkede
suç işleyen Türk vatandaşı hakkında, bulunduğu yer mahkemeleri
tarafından ceza mahkumiyetine hükmedilmişse, aynı fiil nedeniyle
bir kez de Türkiye’de yargılanarak cezalandırılması ‘ne bis in idem’
ilkesine aykırılık teşkil eder.
116
Ancak TCK’nın 9. maddesinde, kural
olarak suçun Türkiye’de işlenmiş olması halinde, yabancı ülkede ve-
rilmiş hükme ‘ne bis in idem’ etkisi tanımayarak, o kimsenin mutlaka
Türkiye’de yeniden yargılanacağı düzenlenmiştir.
Yabancı ceza mahkemesi kararlarının göz önünde tutulduğunda
ortaya çıkacak diğer bir netice ‘rastlantılı sonuç’tur. Bir yargıya başka
bir olayın yargılanması ile bağlanan sonuç demek olan ‘rastlantılı so-
115
Dönmezer/Erman C. III s. 35 1.3.1977 tarihli ve 2081 sayılı kanunla onaylanması
uygun görülmüş ve metni 14.12.1977 tarih ve 16139 sayılı Resmi Gazetede ya-
yınlanmış bulunan ‘Ceza Yargılarının Milletlerarası Değeri Konusunda Avrupa
Sözleşmesi’ Bakanlar Kurulunun 19.9.1977 tarih ve 7/14157 sayılı kararnamesiyle
onaylanmış ve Türkiye bakımından 26.1.1979 tarihinde yürürlüğe girmiştir; halen
bir çok yabancı ülke açısından olduğu gibi, Türkiye bakımından da yürürlüktedir.
Sözleşme, Avrupa Devletlerinin ‘birbirlerinin mahkemelerin kendi mahkemeleri
gibi saymaları ve onların kararlarının kendi mahkemelerinki imiş’ gibi telakki et-
meleri esasına dayanmaktadır. Sözleşmeye göre yabancı mahkeme kararı, kararın
verildiği ülkede ne gibi sonuçlar doğuruyorsa diğer Devlette de aynı sonucu do-
ğuracaktır.
116
Ünver/Hakeri (Ceza Muhakemeleri) s. 655 ‘ne bis in idem’ ilkesi İHAS 7 numaralı
Ek Protokol 4’te düzenlenmiştir. Ek Protokol 4/1’e göre, ‘işlediği suç yüzünden
bir devletin ceza ve ceza yargılaması usulü kanununa uygun olarak yargılanıp
kesin hükümle beraat eden yahut mahkum olan kişi, aynı suç sebebiyle aynı dev-
let mahkemeleri tarafından tekrar kovuşturulamaz yahut cezalandırılmaz.’ İHAS
7 numaralı Ek Protokol 4 kesinleşmiş yargı kararlarının etkisini ulusal nitelikte
kabul etmekte ve ‘ne bis in idem’ kesin yargının yeni bir davanın açılmasını ön-
leme etkisini ‘aynı devlet mahkemeleri’ ile sınırlandırmaktadır. Belirtmek gerekir
ki, günümüz çağdaş ülkeleri mevzuat ve uygulaması bu ilkeyi artık uluslar arası
etki doğurucu olarak kabul edip uygulamaktadırlar; yalnızca sınırlı sayıdaki suç
açısından yabancı ülke mahkemelerinden verilen hükümler açısından istisnalar
getirmektedir.