414 / 533
TBB Dergisi 2014 (111)
Berat Lale AKKUTAY
413
Ancak bu iki kategori arasında çok temel bir fark vardır. Zarar gören
devletin uyguladığı yaptırım bir tür ihkak-ı hak olmaktadır. (
private
justice
) Oysa diğerinde uluslararası toplumun varlığı, bu toplumdaki
merkezileşme ya kurumsallaşma tanınmakta, bu durum uluslararası
hukuku koruyan ve kollayan yapan bir uluslararası örgüt aracılığıy-
la ortaya çıkmaktadır.
3
Ancak hukuk kurallarının ihlalini tespit edecek
ve bu kuralların uygulanmasını sağlayacak merkezi bir otoritesi bu-
lunmayan, nispeten ilkel bir hukuk düzeni olan uluslararası hukukta
bu çifte fonksiyon devletlere yüklenmiştir. Bunun bir sonucu olarak
hukuka aykırı bir fiile tek taraflı olarak alınan her zorlayıcı önlem yap-
tırım olarak adlandırılabilir. Bu tanım, yaptırımın kapsamını genişlet-
mekte, uluslararası hukuka aykırılığa tepki olarak bir devletin, kar-
şı önlemler olarak adlandırılan tek taraflı önlemlerini ve uluslararası
toplumun menfaatlerini korumak için o toplum adına hareket eden
bir kurumun zorlayıcı önlemlerini içinde barındırmaktadır.
4
Ancak
bu yaklaşım yaptırımları uluslararası hukukun yeniden tesis edilmesi
işlevi ile sınırlandırmakta ve tek tek devletlere de bu hakkı tanımak-
tadır. Bu noktada Abi Saab’ın yaptırımı dar anlamıyla açıklayan gö-
rüşünü benimsemek gerekir. Söz konusu tanım uyarınca yaptırımlar
“hukuk sistemi tarafından yönetilen bir toplum ya da topluluk adına
hareket etmeye yetkili bir sosyal organın kararlarını uygulamak üzere
alınan zorlayıcı önlemlerdir”
5
Yaptırımlar zorlayıcı olmalıdır. Bu zor-
layıcı önlemler silahlı ya da silahsız, ekonomik ya da askeri yaptırım-
lar gibi maddi, kınama gibi ahlaki ya da sahip olunan bir statünün
kaybı, örneğin bir uluslararası örgüt üyeliğinin sona erdirilmesi gibi
hukuki zorlama biçiminde olabilir.
6
Bu önlemlerin zorlayıcı olmasının
nedeni hedef aldığı kişinin isteklerine aykırı olarak ve onun iradesi
dışında, hukukun yeniden tesis edilmesi amacıyla alınmasıdır. Böy-
lece kişi daha önce sahip olduğu bir statüden ya da çeşitli haklardan
mahrum bırakılmaktadır. Bu zorlayıcı önlemler yetkili bir sosyal or-
ganın bir kararı ya da bir tavsiyesi ile uygulanır. Bir devletin hakkı
ihlal edildiğinde uyguladığı tek taraflı zorlayıcı önlemler, bu tanımın
kapsamından çıkarılmıştır.
7
3
Pellet; Mıron, 2012, Para. 6.
4
Pellet; Mıron, 2012, para. 7.
5
ABI-SAAB, 2001, s. 32.
6
ABI-SAAB, 2001, s. 39.
7
ABI-SAAB, 2001, s. 32.