420 / 533
TBB Dergisi 2014 (111)
Berat Lale AKKUTAY
419
BM, kapsamlı ve belirli olmak üzere iki tür ekonomik yaptırım re-
jimi uygulamaktadır. Kapsamlı ekonomik yaptırımlar, yaptırımların
uygulanacağı devlete, tüm mal ve ürünlerin giriş çıkışının engellen-
mesi şeklinde olmaktadır. Güvenlik Konseyi, Güney Rodezya, Irak,
Yugoslavya ve Haiti yaptırımlar rejiminde, kapsamlı ekonomik yap-
tırımlara başvurmuştur.
34
Ancak bu yaptırımlar hükümetler üzerinde
belirli ölçüde etkili olsa da sivil nüfusa çok büyük zararlar vermiştir.
Bu nedenle Konsey, herkesi etkileyen kapsamlı önlemler yerine (
global
sanctions
), sorumlu kişi ya da kuruluşlara ya da yalnızca belirli mal ve
ürünlere yönelik yaptırım (
targeted sanctions
) kararları almaya başla-
mıştır.
35
Konsey, UNITA (
National Union for the Total Independence of
Angola
), Afganistan/Taliban/El Kaide, Kongo, Liberya, Sudan, Hariri
ve İran yaptırımlar rejiminde, yaptırım komitelerinin hazırladığı liste-
lerde belirlenen kişi ya da kuruluşların malvarlıklarının dondurulma-
sına karar vermiştir
36
Böylelikle devlet merkezli yaptırımlar yerine birey merkezli yaptı-
rımlar uygulanmaya ve bir devletin malvarlığının dondurulması ya da
fon hareketliliğine getirilen kısıtlamalar yerine bireylerin ya da tüzel
kişilerin hesaplarının bloke edilmesi yöntemi tercih edilmeye başlan-
mıştır.
37
1. Ekonomik Yaptırımların Hukuki Dayanağı
Uluslararası hukukta yaptırım kavramı açıklanırken ifade edildiği
üzere, BM sisteminde yaptırım kararları almaya yetkili organ Güvenlik
Konseyidir.
38
Güvenlik Konseyinin görev ve yetkileri genel olarak BM
Andlaşması’nın 24. maddesinde düzenlenmektedir. Söz konusu mad-
de uyarınca, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasında birincil so-
rumluluk Güvenlik Konseyine aittir.
39
Birincil sorumlulukla tam olarak
34
Farrall, 2007, s. 107-108.
35
Pellet; Mıron, 2012, para. 33; Farrall, 2007, s. 110; Kern Alexander, Economic Sanc-
tions: Law and Public Policy, Palgrave Macmillan, New York, 2009, s. 26.
36
Farrall, 2007, s. 120.
37
Pellet; Mıron, 2012, s. 7, para. 34, 35.
38
Bununla birlikte BM Andlaşması’nın 5, 6 ve 19. maddelerinde, BM üyeliğine iliş-
kin ve Genel Kurulca alınan yaptırım kararları öngörülmektedir. Bu konuda bkz.
Aydoğan Özman, Devletler Hukukunda Müeyyide, Ankara, 1974, Yayımlanma-
mış Doçentlik Tezi, s. 234-271.
39
Güvenlik Konseyinin yetkilerinin kesin bir biçimde ortaya konmasının nedeni,