415 / 533
Birleşmiş Milletler Andlaşması Çerçevesinde Ekonomik Yaptırımların Hukuki Niteliği ...
414
Uluslararası Hukuk Komisyonu, devletin uluslararası hukuka ay-
kırı fiillerinden dolayı sorumluluğu konusundaki taslak metinleri ha-
zırlarken, karşı önlemler ve yaptırımlar arasındaki ilişki meselesi üze-
rinde durmuştur. Devletin uluslararası sorumluluğuna ilişkin nihai
taslak metinde, karşı önlemleri, sorumluluğu ortadan kaldıran huku-
ka uygunluk nedeni olarak kabul eden 22. maddeye ilişkin ilk öneriler-
de, karşı önlem yerine yaptırım ifadesi kullanılmış, madde başlığında
ise yaptırımların meşru uygulaması ifadesi tercih edilmiştir.
8
Ancak
Komisyon daha sonraki çalışmalarında yaptırım yerine karşı önlem
ifadesini kullanmıştır. Komisyona göre yaptırım terimi, yalnızca tüm
uluslararası toplum bakımından ciddi sonuçları olan uluslararası hu-
kuk ihlallerine bir tepki, bir yanıt olarak bir uluslararası örgüt tara-
fından alınan önlemler için kullanılabilir. Devletlerin tek taraflı olarak
başvurduğu zorlayıcı önlemler yaptırım olarak değil karşı önlem ola-
rak adlandırılabilir. Bu bakımdan Birleşmiş Milletlerin (BM) uluslara-
rası barışın sürdürülebilmesi için aldığı zorlayıcı önlemler yaptırım
olarak nitelendirilir.
9
Yaptırım terimi BMAndlaşması’nda yer almamaktadır ancak dok-
sanlardan itibaren BM’nin zorlayıcı önlemleri için bu terim kullanıl-
maya başlanmış ve Güvenlik Konseyinin çeşitli kararlarına girmiştir.
10
Soğuk savaş döneminin sona ermesinden sonra Güvenlik Konseyinin
yeniden işlevsel hale gelmesi, uluslararası hukukun bir merkezi yaptı-
rımlar sistemi ile donatıldığı görüşünü güçlendirmiştir. BM’nin, üyele-
ri ve yetkileri bakımından uluslararası toplumun tümünü temsil eden,
Güvenlik Konseyi aracılığıyla, bağlayıcı kararlar alma ve bu kararla-
rı uygulama yetkisi bulunan tek uluslararası örgüt olduğu anlayışı,
11
yaptırımların, uluslararası hukuk bakımından niteliğini somutlaştır-
makta ve Abi Saab’ın tanımına geçerlilik kazandırmaktadır.
Günümüzde BM Adlaşması’nın VII. Bölümü çerçevesinde alınan
kararlar yaptırım olarak kabul edilmektedir. Bu yaptırımların temel
amacı, uluslararası barış ve güvenliğin korunması ya da yeniden tesi-
8
Yearbook of International Law Commission, 1979, vol. II, Part 1, s.47.
9
Yearbook of International Law Commission, 1979, vol. II Part 2, s. 121.
10
Vera Gowlland-Debbas, “UN Sanctions and International Law: An Overview”,
in Vera Gowlland-Debbas (ed.), United Nations Sanctions and International Law,
Kluwer Law International, The Hague/London/Boston, 2001, s. 4.
11
Pellet; Mıron, 2012, para. 11.