109 / 413
Mahkumların Oy Hakkı AİHM’nin Söyler v. Turkiye Kararı ile Yüksek Seçim Kurulu...
108
I. GİRİŞ
1. Oy Hakkı Ve İç Hukuk
Oy hakkı, bir kişinin seçilmesi veya bir metnin kabul edilmesi
veya reddedilmesi konusunda sahip olunan görüşün açıklanması için
yapılan irade beyanını kapsamaktadır. Bu irade beyanı kişinin tercihi-
ni yansıtan pusulanın sandığa atılması suretiyle sağlanmaktadır. Oy
hakkı, seçimlerde ve halkoylamalarında kullanılır.
1
Oy hakkı demokrasi teorisinin en temel hakları arasında sayıl-
maktadır.
2
Nitekim insanlık ve demokrasi tarihi oy hakkının yaygın-
laşması ve dürüstçe kullanılabilmesi uğruna verilen mücadele ile örül-
müştür. Bu hakkın bir suç işlediği kuşkusu altında bulunanlar ile bir
suçtan mahkum olanlar bakımından yasaklanması esasen demokrasi-
nin kendi argümanları ile çürütülmeye muhtaçtır. Demokrasi ile yöne-
tilen bir toplumda halkın bir kısmını oluşturan mahkumların yurttaş
oluşunun bir parçası olan oy hakkının inkar edilmesinin meşruluğu
ve yurttaşlığın değerini düşürüp düşürmediği tartışılmaktadır.
3
Oy hakkının şartları ve esasları her ülkenin Anayasa metninde
düzenleme altına alınır. “Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulun-
ma Hakları” başlıklı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m.67 altında
yer alan düzenlemeye göre, vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara
uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi par-
ti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkı-
na sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında genel oy ilkesi kabul
edilmiştir. Bunun yanında oy hakkının olumlu ve olumsuz olmak
üzere bazı şartları bulunmaktadır. Olumlu şartlar, Türkiye vatandaşı
olmak, onsekiz yaşını doldurmuş olmak ve seçmen listesine kayıtlı ol-
mak olarak sıralanırken olumsuz şartlar, ehliyetsizlik ve liyakatsizlik
olarak sayılmaktadır. Ehliyetsizlik ile ifade edilen grubun içinde, bir
suçtan mahkum edilmekle oy hakkından yoksun bırakılan hükümlü-
1
Kemal Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş, Bursa Ekin Kitabevi Yay., 2004, 127 vd.
2
Kasım Karagöz, “Mahkumların Oy Hakkı Üzerindeki Yasağın Demokrasi Teo-
risindeki Yerine Eleştirel Bir Yaklaşım”,
Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi
, C:9, S:1, 2007, 165.
3
Yazarlara göre, oy hakkının kısıtlanması, ülkenin içinde bulunduğu duruma
göre seçim sonuçlarını etkilemeye yönelik bir çaba da olabilir., Cormac Behan/
Ian O’Donnel (2008), “Prisoners, Politics and the Polls: Enfranchisement and the
Burden of Responsibility”, Br J Criminology, Vol.48, Issue 3, pp.319.