191 / 413
İşkence Nedeniyle Açılan Tam Yargı Davalarında Danıştay Ölçütleri
190
GİRİŞ
İşkence, 1215 tarihli Magna Carta’dan bu yana yasaklanmış bir
insan hakkı ihlalidir. BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve Avru-
pa İnsan Hakları Sözleşmesi başta olmak üzere insan haklarıyla ilgili
birçok uluslararası sözleşmede işkencenin önlenmesine ilişkin düzen-
lemeler yer almıştır. Bu durum, devletlerin, yalnızca ulusal düzenle-
meleriyle değil uluslararası alanda imzaladığı sözleşmeler aracılığıy-
la işkenceyle birlikte mücadele ettiğini göstermektedir. Zira işkence,
uluslararası hukuk çerçevesinde insanlığa karşı işlenmiş bir suç olarak
kabul edilmekte, devletlerin işkenceyi önleme konusunda etkili tedbir
alma yükümlülüğü bulunmaktadır.
Anayasanın 17. maddesinde işkence, bir insan hakkı ihlali kabul
edilerek yasaklanmış, Türk Ceza Kanunu’nun 94. ve 95. maddelerinde
bu suçun işlenmesi halinde ağır cezalar öngörülmüştür.
Bireyler üzerinde, maddi ve manevi anlamda onarılmaz etkiler
bırakan ve bireyin Devlete karşı olan güvenini temelden sarsan iş-
kencenin önlenmesi konusunda kuşkusuz Devlete büyük görev düş-
mektedir. Bu görev, Anayasanın gereği olduğu gibi, ülkemizin taraf
olduğu ve işkenceyle ilgili hükümler içeren uluslararası sözleşmelerin
de gereğidir.
Bu bağlamda idare, yürüttüğü kolluk hizmeti aracılığıyla, yurdun
iç güvenliğini ve asayişini, kamu düzenini, genel ahlakı korumakla
görevli olmasının yanında, bireylerin Anayasa’da yazılı temel hak ve
özgürlüklerini korumakla da görevlidir. İdare, bu görevini yerine ge-
tirirken bir insan hakkı ihlali olan işkenceye başvurmamakla ve huku-
ka uygun biçimde hareket etmekle zorunludur. Bu zorunluluk, anaya-
sayla güvence altına alınan hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir.
İşkence ve insan haklarının ele alındığı çalışmanın birinci bölü-
münde; işkence kavramıyla birlikte, işkencenin insan haklarıyla ilgi-
li uluslararası sözleşmelerdeki yeri anlatılacaktır. Danıştay kararları
açısından işkencenin ele alındığı ikinci bölümde, işkence nedeniyle
açılmış tam yargı davalarına geçmeden önce konunun daha iyi anla-
şılması için, idarenin hukuki sorumluluğu kavramı ve tazmin borcu
ile tam yargı davaları hakkında kısaca bilgi verilecektir. Bundan son-
ra ise, idare tarafından kolluk hizmetinin sunulması sırasında işkence
nedeniyle bireyin zarara uğraması durumunda açılan tam yargı dava-