TBB Dergisi 112. Sayı

TBB Dergisi 2014 (112)

Aydın AKGÜL

195

rumak, acil durumları önlemek amacıyla veya herhangi bir dini, ge-

leneksel bir mazeretle de olsa işkencenin ve kötü muamelenin haklı

gösterilmesini kabul etmemektedir

C. İşkencenin Tarihçesi ve Anayasal Belgelerimizdeki Yeri

1. Tarihsel Süreçte İşkence

İşkence yasağının, bir insan hakkı olarak uluslararası hukuk ölçe-

ğinde düzenlenmesi yeni bir olgu olmakla birlikte, bu yasağın tarihsel

süreç içerisinde ortaya çıkışı oldukça eskiye dayanmaktadır. İşkence

yasağının tarihi 1215 tarihli Manga Carta’ya kadar gitmektedir

1215 tarihli Magna Carta Libertatum’un 39. maddesinde, kişile-

rin

“herhangi bir biçimde kötü muameleye maruz bırakılamayacağı”

hüküm

altına alınmıştır. 1688 tarihli İngiliz Haklar Belgesi’nde, zalimane ve

mutad olmayan cezaların uygulanması yasaklanmış; 1776 tarihli Vir-

ginia İnsan Hakları Bildirisi’nin özellikle 8., 9. ve 10. maddelerinde,

kimsenin kendi aleyhine kanıt göstermeye zorlanamayacağı, kimseye

zalimane ve mutad olmayan ceza verilemeyeceği belirtilmiştir. 1789

Fransız İnsan Hakları ve Yurttaş Hakları Bildirisi’nin 5., 7. ve 9. mad-

delerinde, yasadışı emir verip uygulayanların cezalandırılması, zanlı-

nın yakalanması sürecinde gereksiz her türlü şiddet uygulanmasının

önlenmesi düzenlenmiştir

2. Anayasal Belgelerimizde İşkence

Anayasal belgelerimizde işkencenin önlenmesine yönelik kural-

ların iki yüz yıla yakın bir geçmişi bulunmaktadır. Devlet, 1808’den

bu yana işkencenin, zulmün önlenmesini temel kurallar arasında ka-

bul etmektedir. İşkence ve benzeri uygulamaların önlenmesine ilişkin

çabaların ilk örneklerinin, Osmanlı Devletinde 1808 tarihli Senedi

İttifak’ta yer aldığı belirtilebilir. Zira, uygulama görmemiş olsa da bu

The United Nations Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or

Degrading Treatment or Punishment General Comment No:2,

unhcr.org/refworld/pdfid/47ac78ce2.pdf(E.T.25.11.2013).

Doğan ve Seven, s.96.

Gemalmaz M. Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda Yaşam Hakkı ve İş-

kence Yasağı, Kavram Yayınları, İstanbul 1993, s.157-158.