193 / 413
İşkence Nedeniyle Açılan Tam Yargı Davalarında Danıştay Ölçütleri
192
mümkün başka suçları varsa onları da öğrenmek için onda bedensel
veya ruhsal zarar ya da tehlike meydana getiren ve insan haysiyetiyle
bağdaşmayan her türlü maddi ve manevi kötü fiil ve davranıştır
6
.
Türk Ceza Kanunu’nun “İşkence” başlıklı 94. maddesinde, işkence;
“Bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan ve bedensel veya ruhsal yönden
acı çekmesine, algılama veya irade yeteneğinin etkilenmesine, aşağılanması-
na yol açacak davranışlar”
şeklinde tanımlanmıştır. Anılan Kanunda
“işkence”, bir üst kavram olarak düşünülmüş olup; işkencenin maddi
veya manevi ağır acı ve ıstırap veren hareketlerden, diğer muamelele-
rin ise bu seviyeye varmayan kötü muamelelerden oluştuğuna ilişkin
anlayıştan bağımsız olarak, doğrudan insan onuruyla bağdaşmayan
bedensel ve ruhsal dokunulmazlığı, bireyin algılama ve irade yetene-
ğini etkileyen her türlü davranış işkence sayılmıştır
7
.
Danıştay’ın temyizen inceleyip onadığı bir kararda ise işkence;
“
mağdurlara, bilgi elde edebilmek için, süreklilik gösteren, ızdırap verici, bez-
dirici, fiziki ve manevi acı veren, insan kişiliğini incitici, haysiyet kırıcı davra-
nışlarda bulunma”
8
şeklinde belirtilmiştir.
İşkenceyi fena muamelenin diğer biçimlerinden ayırt eden özelli-
ği, duyulan ızdırabın ağırlık derecesidir. Zalimane davranış ve insan-
lık dışı ya da aşağılayıcı muamele ya da ceza, farklı düzeylerde ama
işkenceden daha az ızdıraba neden olan fena muameleye işaret eden
hukuki terimlerdir
9
.
Bireyler devlet adına işkence suçunu işleyebileceği gibi, devletler
aynı zamanda işkenceyi bir devlet politikası olarak veya yönetim ara-
cı olarak benimsemiş de olabilir
10
. Bu açıdan işkence, özgürlüğünden
yoksun bırakılmış olan kişilere devlet gücünü kullanan yetkililer tara-
fından yapılan bir baskı aracı olup, işkencenin ana hedefinde işkence-
ye uğratılandan bilgi alınması bulunmaktadır
11
.
6
Demirbaş Timur, Türk Ceza Hukukunda İşkence Suçu, Dokuz Eylül Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No:23, Ankara 1992, s.6.
7
Üzülmez, s.2.
8
Danıştay 10.D., 06.07.2011, E:2009/11357, K: 2011/2909, Danıştay UYAP Bilişim
Sistemi.
9
Doğan ve Seven, s.93.
10
Bagchi Aditi, “Intention, Torture, and the Concept of State Crime”,
Penn State Law.
Review
, Vol.114:1, 2009, s.3.
11
Doğan ve Seven, s.93.