197 / 413
İşkence Nedeniyle Açılan Tam Yargı Davalarında Danıştay Ölçütleri
196
metinde ilk defa
“vergi toplamak için zulme başvurulmaması”
hakkında
yerel güçlerle merkezi otorite arasında bir anlaşmaya varılmıştır
27
.
1839 tarihli Tanzimat Fermanı’nda “zulüm yasağı”, 1856 tarih-
li Islahat Fermanında “işkence ve eziyet yasağı” düzenlenmiş
28
; 1875
tarihli Ferman-ı Adalet Metninde, yasal dayanağı bulunmayan ve
mahkemeden alınmış bir karara dayanmayan “hapis” uygulamasının
ve işkencenin yasak olduğu belirtilerek aksine davranışların şiddet-
le cezalandırılacağı
29
, 1876 tarihli Kanuni Esasi’de ise işkence ve diğer
her türlü eziyetin kesinlikle ve tamamen yasak olduğu hüküm altına
alınmıştır
30
.
1924 Anayasasında işkencenin benzer uygulamalarla birlikte ya-
saklandığı görülmektedir. Anayasanın 73. maddesine göre;
“İşkence,
eziyet, müsadere ve angarya memnudur.”
1961 ve 1982 Anayasalarında da
bu anlayış devam ettirilmiştir. Özetle, işkence, anayasal belgelerde ve
anayasa metinlerinde, benzeri uygulamalarla birlikte yasaklanmıştır.
İşkence yasağı, 1876’dan bu yana anayasaların değişmez kuralı haline
gelmiştir
31
.
E. İşkencenin Uluslararası Belgelerdeki Yeri
Günümüzde insan hakları ve temel özgürlüklerin korunması,
ülkelerin bir iç sorunu olmaktan çıkarak uluslararası bir nitelik ka-
zanmıştır. Güvencenin tek başına, ulusal düzeyde gerçekleştirilmesi-
nin zorluğu, devletleri uluslararası düzeyde birlikte hareket etmeye
yöneltmiş, sonuçta çeşitli uluslararası sözleşmeler ve yargı kurumları
oluşturulmuştur
32
.
İşkencenin yasaklanmasına ilişkin hükümler, uluslararası insan
haklarıyla ilgili sözleşmelerin ve insancıl hukuk antlaşmalarının her
27
Akıllıoğlu, “İşkencenin, İnsanlık Dışı, Aşağılayıcı Zalimce Davranışların ve Ceza-
ların Önlenmesi, İnsan Hakları Yıllığı”,
s.19.
28
Gemalmaz, s.159.
29
Akıllıoğlu, “İşkencenin, İnsanlık Dışı, Aşağılayıcı Zalimce Davranışların ve Ceza-
ların Önlenmesi, İnsan Hakları Yıllığı”, s.20.
30
Gemalmaz, s.159.
31
Akıllıoğlu, “İşkencenin, İnsanlık Dışı, Aşağılayıcı Zalimce Davranışların ve Ceza-
ların Önlenmesi, İnsan Hakları Yıllığı”, s.20-21.
32
Centel, s.5.