301 / 413
Bireysel Başvuru Mekanizmasının Kabulü Sonrasında Genel Mahkemelerin ...
300
Klasik olarak kanunların anayasaya uygunluğunun denetiminin
yapıldığı anayasa yargısının bireylere doğrudan bir koruma sağlama-
masının yarattığı eksiklik, bireylerin bir hak ihlali karşısında bizzat
anayasa mahkemelerinden hukuki koruma talebinde bulunmaları-
na olanak sağlayan bireysel başvuru kurumuyla giderilmeye çalışıl-
mıştır.
13
Bireysel başvuru yoluyla temel hak ve özgürlüklerin hukuki
koruması, anayasa mahkemeleri tarafından anayasal düzenin korun-
masının dolaylı bir sonucu olmaktan çıkmış ve doğrudan anayasa
mahkemelerinin koruma alanına girmiştir.
14
Ülkemizde de 07.05.2010 tarih ve 5982 sayılı Türkiye Cumhuriye-
ti Anayasası’nın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında
Kanun’la, Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkilerini düzenleyen
Anayasa’nın 148. maddesinde değişiklik yapılarak bireysel başvuru
yolu kabul edilmiştir. Bu çalışmada, kabul edilen bireysel başvurunun
işlevleri ve özellikleri -özellikle ikincilliği- üzerinde durulacak ve bi-
reysel başvurunun etkin bir şekilde işleyebilmesi için genel mahke-
melerin
15
rollerine değinilecek ve Anayasa’nın 90. maddesinin 5. fık-
rası tartışılacaktır. Bu doğrultuda, kabul edilen bireysel başvurunun
etkin bir şekilde işleyebilmesi ve iş yükünün Anayasa Mahkemesi’ni
çalışamaz hale getirmemesi için, genel mahkemelerin sorumlulukları
üzerinde durulacaktır.
I. BİREYSEL BAŞVURU, İŞLEVLERİ VE ÖZELLİKLERİ
A. Bireysel Başvurunun Tanımı
Bireysel başvuru, temel hak ve özgürlükleri kamu gücü tarafın-
dan ihlal edilen bireylerin tüm idari ve yargısal yolları tükettikten
sonra başvurdukları olağanüstü bir kanun yolu olarak tanımlanabi-
13
Ece Göztepe, “Anayasa Şikayeti”, AÜHF yayınları No: 530, AÜHF Döner Sermaye
Yayınları No: 45, Ankara 1998, s.3
14
Cem Duran Uzun, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolu (Anayasa
Şikayeti)”, Seta Analiz, SETA-Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı,
şubat 2012, s.5
15
Bu makalede “Genel Mahkemeler” deyimiyle, Anayasa Mahkemesine Başvuru
yapılmadan önce tüketilmesi gereken ilk derece mahkemeleri ile bunların temyiz
ya da itiraz mercileri kastedilmektedir. Bundan sonra yapılacak açıklamalarda da
“Genel Mahkemeler” ifadesi bu anlamda kullanılacaktır.