TBB Dergisi 112. Sayı

TBB Dergisi 2014 (112)

Halil İbrahim DURSUN

303

1. Kanun Yollarının Tüketilmiş Olması ve İkincillik İlkesi

6216 sayılı Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluşu ve Yargılama Usul-

leri Hakkında Kanun’un 45. maddesinin 2. fıkrasına göre;

‘’İhlale neden

olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari

ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce

tüketilmiş olması gerekir.’’

Kanun yolunu geniş anlamda, her türlü kuru-

ma, idareye ve mahkemelere başvuru yolu; dar anlamda ise, mahke-

meye başvurma olanağı olarak belirtmek mümkündür.

Bireysel başvuru yoluna, ancak olağan idari ve yargısal yolların

temel hak ihlalini giderme konusunda yetersiz kaldığı durumlarda

başvurulması gerektiğinden, başvurucu söz konusu hak ihlalini en-

gellemek ya da ortadan kaldırmak için öncelikle olağan idari ve yargı

yollarına başvurmalıdır.

Aksi takdirde, başvurunun esasının ince-

lenmesi mümkün olmaz ve başvuru yollarının tüketilmemesi sebe-

biyle kabul edilemez bulunur.

Eğer başvurucu genel mahkemelerde kamu gücü işlemiyle ger-

çekleşen ihlali ortadan kaldırabilme olanağına sahipse ve sonuç al-

maya yeterli görerek başvurduğu bir kanun yolunun sonucunu bekle-

meksizin geri almış, bunu hiç kullanmamış ya da öngörülmüş idari ve

yargısal başvuru yolları usulüne uygun şekilde tüketmemişse kanun

yollarının tüketilmiş olmasından söz edilemez.

İkincillik ilkesi, kanun yollarının tüketilmesiyle sıkı bir bağlantı

içinde ise de, aynı şey olmayıp daha çok kanun yollarının tüketilmesi

sırasında ileri sürülmesi gereken ihlal iddialarıyla, yani kanun yolları-

nın tüketilmesinin maddi içeriğiyle ilgilidir.

Şöyle ki ikincillik ilkesi-

ne göre, kişilerin ihlali giderecek mahkemelere sadece biçimsel olarak

başvurmaları yeterli olmamakta, ihlallerin içeriğini de buralarda ileri

sürerek bunların giderilmesi için çaba sarf etmeleri gerekmektedir.

Bu bağlamda, ileri sürülen şikayetin konusunun, AİHS ya da Anayasa

maddelerinin belirtilmesi zorunlu olmaksızın en azından özü itibariy-

Bahadır Kılınç, agm, s.33-34

Rudolf Mellinghof, age, s.42

Ece Göztepe, age s.71

Ece Göztepe, age, s.77

Hakan Atasoy, “Türk Hukukunda Bireysel Başvuru Yolu”,

Türkiye Adalet

Akademisi Dergisi

, yıl:3, sayı:9, 20 Nisan 2012, s.80