325 / 413
Yeşilçam’dan Popüler Hukuk Kültürüne Mesajlar
324
Giriş
Çalışmalarını Amerika Birleşik Devletleri’nde sürdüren bir hukuk
profesörü olan Lawrence M. Friedman, 1970’li yılların ortalarında ya-
yımladığı “The Legal System: A Social Science Perspective” adlı ma-
kalesi ile ilk kez “hukuk kültürü” kavramına dikkat çekmiştir. Fried-
man, daha sonra yayınladığı “Law, Lawyers and Popular Culture” adlı
makalesinde hukuk kültürünü “Bir toplumdaki insanların hukuk ko-
nusunda sahip olduğu fikirler, değerler, davranışlar” olarak tanımlar.
Hukuk kültürü, toplumun hukukla ilgili tüm algısını içerir ve çeşitli
yollarla toplumun bilincinde oluşmaya başlar. Friedman’a göre, bu bi-
lincin oluşumuna, bireylerin doğrudan hukuk kurumları ve uygula-
malarıyla muhatap olmaları, muhatap olanlardan öğrenmeleri ya da
iletişim araçları (romanlar, sinema filmleri, gazeteler, TV programları
ve dizileri v.b.) aracılık eder. Öğrenilenlerin sonucunda hukuka dair
oluşan ortak bilince ise “popüler hukuk kültürü” denir.
1
Yeşilçam melodramlarında yer alan mahkeme sahnelerinin po-
püler hukuk kültürü kavramı üzerinden bir okumasının yapıldığı bu
çalışmada, araştırmanın amacına uygun olarak Yeşilçam melodram-
larının hem film sayısı hem de seyirci sayısı bakımından Türk sinema
tarihindeki en yüksek rakamlara ulaştığı 1960–1975 dönemini
2
kap-
sayan filmler inceleme konusu yapılarak, popüler hukuk kültürünün
oluşumu doğrultusunda verilen mesajların resmi çekilmiştir. Nilgün
Abisel’in de belirttiği gibi bu dönemde Türkiye’nin kültür hayatında
Türk sinemasının önemli bir yeri vardır.
3
Yediden yetmişe herkesin
ortak eğlence kaynağı haline gelen sinema 1960’lı yıllardan itibaren
Türkiye’de altın çağını yaşamaya başlamıştır.
4
Bu yıllarda, Türkiye’de
1
Friedman M. L. (1989). “Law, Lawyers and Popular Culture [Hukuk, Hukukçu-
lar ve Popüler Kültür]”. Yale Law Journal, Volume 98, No:8, 1579-1613, Erişim:
27.05.2009,
http://tarlton.law.utexas.edu/lpop/etext/friedman.htmFriedman,
p.14.
2
Çalışma kapsamındaki on dört adet film, 1964-1973 arası dönemde çekilmişlerdir.
Tespit ve temin konusunda yaşanan sıkıntılar nedeniyle, çalışma dönemi olarak
belirlenen 1960-1975 dönemindeki tüm filmlere ulaşma imkânı olamamıştır.
3
Abisel N. (1997). “Bir Dünya Nasıl Kurulur: Popüler Türk Filmlerinde Anlatı Ya-
pısı Üzerine”. Der. Seçil Büker, Sinema Yazıları , Ankara: Doruk Yayınları, s.123.
4
Erdoğan Nezih; “Narratives of Resistance: National Identity and Ambivalence in
the Turkish Melodrama Between 1965 and 1975”, Screen 393, Autumn 1998, 259-
271, p.261, Screen. Oxfordjournals.org, Erişim Tarihi: 02.10.2010. Nezih Erdoğan’a
göre ortalama 200 filmin çekildiği 1960’ların ortalarından 1970’lerin ortalarına ka-