326 / 413
TBB Dergisi 2014 (112)
Emine BALCI
325
tarihsel geçmişi uzun olmayan Batılı hukuk kültürünün, milyonlarca
seyircinin izlediği Yeşilçam melodramlarında yer verilen mahkeme
sahnelerindeki kurgusu, bu kurguda hukuk uygulamasının anlatımı,
sunulan adalet idesi, hukukçu kimliği-kişiliği çoğu izleyici için hukuk
ve hukukçu ile bir ilk karşılaşmayı temsil eder. 1970’li yıllarda Fried-
man, Amerika’da mahkeme sahnelerinin sunduğu popüler hukuk al-
gısını araştırırken kuşkusuz izleyicinin sahip olduğu yüzyıllara daya-
nan tarihsel süreçte oluşmuş popüler hukuk kültürünün varlığının da
farkında ve bilincindedir. Ülkemizde ise cumhuriyet tarihiyle yaşa-
nan hukuk sistemindeki değişim nedeniyle böylesine uzun bir tarihsel
süreç yoktur.
Medya kültürü toplumlarda benzer değildir ama medya popüler
kültürde en etkili yere sahiptir. Popüler kültür medyadan ayrılamaz.
TV, magazin, radyo olmayan geleneksel toplumda popüler kültür sı-
nırlandırılmıştı, yereldi ve yavaş yayılırdı. İnsanların modayı takip
etmesi neredeyse imkânsızdı. Yerel hikâyeler ağızdan ağza dolaşır,
çocuklara anlatılırdı. Popüler kültür, geleneksel kültürü içeriyordu,
onun konularını yansıtıyordu ve üst otoritenin fikriydi. Sihir, merak,
krallar, prensler, cadılar, şeytanlarla doluydu. Medya, doğal popüler
kültürü değiştirdi veya değişmesine izin verdi. Bugün popüler kül-
tür hızlanmış, geleneksel kültüre hoşgörüsüz hale gelmiştir. Medya,
dünün modelini eski moda kültür olarak açıklamaktadır. Günümüz-
de medya, atalardan daha çok emsalleri/yaşayanları, krallardan daha
çok zengin ve ünlüleri anlatmaktadır.
5
Medya ile değişen popüler kültür popüler hukuk kültürünün olu-
şumunda önemli bir yere sahiptir. Popüler hukuk kültürü ile popüler
kültürün ilişkisi iki açıdan önemlidir. Bunlardan birincisi popüler kül-
türün kendi hukuk fikrini yaratmasıdır. TV, film, gazete, şarkı yazar-
ları, dedikoducular ve anonim fıkra yaratıcılarından bazıları hukuk-
çudur ve onlar, hukukçunun düşüncelerini, hukukun nasıl çalıştığını,
nasıl meydana geldiğini, kavramlarını bilirler. Fakat sıradan halk, hu-
kukun karmaşık ve ayrıntılı yapısını elbette anlayamaz. Bazı yanlış
anlamalar ise sistematik ve önemlidir. Hukuk, vatandaşların davra-
darki dönem, sürekli yükselen izleyici talebini hızla karşılaması özelliği ile “kon-
feksiyon filmler” dönemi olarak tanımlanabilir.
5
Friedman, 1989, p.18.