319 / 497
Yolsuzluk ve Yolsuzluğun Önlenmesine İlişkin Olarak OECD Rüşvetle Mücadele...
318
Konseyi ve Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri’nde yolsuzluk tanımlan-
mamıştır. Bunun yerine yolsuzluk kapsamında olduğu kabul edilen
suçların sayılması yöntemi benimsenmiştir.
Ülkemizde ise yolsuzluk denilince daha çok “ekonomik kazanç
sağlama”
unsuruyla öne çıkan ve Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak
düzenlenen zimmet, irtikâp, rüşvet, görevi kötüye kullanma, güveni
kötüye kullanma, ihaleye ve edimin ifasına fesat karıştırma, suç gelir-
lerinin (kara paranın) aklanması, dolandırıcılık, hileli iflâs, sahtecilik
suçları ile Bankacılık Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, Vergi Usul
Kanunu, Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun,
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, Mal Bildiriminde Bulunulması Rüş-
vet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, Sigorta Murakabe Kanunu,
Bireysel Emeklilik ve Yatırım Sistemi Kanunu, Rekabetin Korunması
Hakkında Kanun, Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu gibi özel
yasalarda düzenlenen suç ve kabahatler akla gelmektedir. Bu anlamda
yolsuzluk teşkil eden eylemlerin tamamı olmasa da büyük kısmı aynı
zamanda ekonomik (mali) suç olarak nitelendirilebilir.
6
2.2. Yolsuzluğa Neden Olan Faktörler
Yolsuzluğa neden olan etkenleri iki şekilde ayrıma tabi tutmak
mümkündür. Bu ayrım yolsuzluğa doğrudan etkide bulunan faktör-
ler ve yolsuzluğa dolaylı yönde etkide bulunan faktörlerdir. İlk grupta
bulunan faktörler regülâsyon ve onaylar, vergileme, harcama karar-
ları, mal ve hizmetlerin piyasa fiyatı altında sunulması, diğer ihtiyari
kararlar ve siyasi partilerin finansmanıdır. Yolsuzluğu dolaylı yönde
etkileyen faktörler ise bürokrasinin kalitesi, kamu sektörü ücret düze-
yi, ceza sistemleri, kurumsal kontroller, kurallar, kanunlar ve kanuni
süreçlerin şeffaflığıdır.
7
2.2.1. Türkiye’de Yolsuzluğun Başlıca Sebepleri
2.2.1.1. Siyasal -Yönetsel Nedenler
Siyasal süreçte yolsuzluklar büyük ölçüde patronaj şeklinde orta-
ya çıkmaktadır. Siyasi partilerin, iktidara geldikten sonra üst düzey
6
Hüsamettin Uğur, “Türkiye’nin Yolsuzlukla Mücadele Enstrümanları”,
Türkiye
Barolar Birliği Dergisi,
S. 98 (2012), s. 303-304.
7
Tanzi, V. (1998), “Corruption Around the World; Causes, Consequences, Scope,
and Cures”, IMF Staff Paper, 45(4), s. 563. Aktaran Örücü ve diğerleri, s. 544.