213 / 517
Vergi Denetimi Açısından Beyan Edilen Gelirin Doğruluğunun Tespit Yöntemleri
212
1. Giriş
Kamusal hizmetlerin gerektirdiği giderler ile kamu borçları dola-
yısıyla ortaya çıkan yükleri karşılamak amacıyla, egemenlik gücüne
göre, karşılıksız olarak gerçek ve tüzel kişilerden alınan cebri niteliğe
sahip ödemeler şeklinde tanımlanan vergiler
1
, devletlerin giderlerini
karşılamak için başvurdukları temel gelir kaynağıdır. Türk vergi sis-
teminin ana omurgasını ilk olarak 1949 yılında kabul edilen 3 kanun
oluşturmaktadır
2
. Bunlardan mülga 5432 sayılı Vergi Usul Kanunu ile
5421 sayılı Gelir Vergisi Kanunu 1961 yılında, mülga 5422 sayılı Ku-
rumlar Vergisi Kanunu ise 2006 yılında yeniden yazılmıştır
3
. Bu ka-
nunlara 1985 yılından geçerli olmak üzere 3065 sayılı Katma Değer
Vergisi Kanunu (KDV) da eklenmiştir
4
. Genel olarak mükellefler tara-
fından yapılan beyana dayanan bu sistemde, mükellefler elde ettikleri
kazancı beyan etmekte ve vergilendirme işlemi de idare tarafından
mükellefin beyanı esas alınarak yapılmaktadır
5
.
Kendilerinin beyan ettikleri gelirleri üzerinden vergi ödeyen mü-
kelleflerin kar maksimizasyonu ile hareket ederek gerçek gelirlerinin
bir kısmını beyan dışı bırakmaları hem mümkün hem de tabiidir. Bu
nedenle de mükellefler tarafından beyan edilen gelirlerin doğruluğu-
nu araştırmak vergi idaresinin asli görevlerinden birisidir. Zira, vergi
demek, tetkik ve kontrol demektir
6
. Bu bakımdan, beyana dayanan
vergilendirmenin en önemli iki unsuru denetim ve cezadır
7
.
Vergi yasaları ile vergiye tabi tutulan yükümlü ve işlemlerin tam
olarak kavranabilmesi ve vergi idaresi ile yükümlülerin mevcut vergi
1
Abdurrahman Akdoğan, Kamu Maliyesi, 14. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi, 2011,
s.119.
2
Bekir Baykara, “Vergi İncelemesi”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı.313, (Eylül 2007),
II-B bölümü,
www.vergidunyasi.com.tr,(09/03/2014)
3
04/01/1961 Tarih ve 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu, 31/12/1960 Tarih ve 193 Sayı-
lı Gelir Vergisi Kanunu, 13/06/2006 Tarih ve 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanu-
nu
4
06/06/2002 tarihinde kabul edilen 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu da
vergi gelirleri arasında çok önemli bir yere sahiptir. Hatta gelinen noktada, vergi
gelirleri açısından değerlendirildiğinde KDV ve ÖTV’nin, GVK ve KVK’ya göre
daha fazla tahsilat sağladığı görülmektedir.
5
Yusuf Karakoç, Genel Vergi Hukuku, 3. Bası, Ankara: Yetkin Yayınları, 2004,
s.185.
6
03/06/1949 tarih ve 5421 sayılı Mülga Gelir Vergisi Kanunu Gerekçesi, Türkiye
Büyük Millet Meclisi Sıra Sayısı 147,
http://www.tbmm.gov.tr, (06/03/2014),
7
Baykara, II-B bölümü.