sayi115

TBB Dergisi 2014 (115)

Abdullah KARABOYACI

213

sisteminde yer alan ilke ve kurallara uygun davranıp davranmadıkla-

rını belirlenmesi amaçlarına yönelik olarak gerçekleştirilen işlemlerin

tümü

şeklinde tanımlanabilen vergi denetimi ekonomik, mali ve sos-

yal amaç ve sonuçları olan kapsamlı bir kavramdır. Mali açıdan kamu

giderlerinin finansal kaynağı olan vergilerin tahsilini hızlandıran ve

kolaylaştıran denetim, ekonomik ve sosyal açıdan gelir dağılımında

eşitliğin sağlanması ve ekonomik istikrarın gerçekleştirilmesi bakı-

mından önemli bir yere sahiptir.

Mükellefler, gelirlerinin bir kısmını ya da tamamını çeşitli yol-

larla beyan dışı bırakmaktadırlar. Vergiden kaçınma, vergi kaçakçılı-

ğı ve vergi planlaması olarak sayılabilen bu yöntemlerden, vergiden

kaçınma kanunlarda yer alan muafiyet ve istisna gibi hükümlerden

yararlanılarak gelirlerin bir kısmının kanuna uygun olarak beyan dışı

bırakılması anlamına gelirken; vergi kaçakçılığı, kanunlarda suç ola-

rak sayılan fiillerin işlenmesi suretiyle bazı gelirler üzerinden vergi

ödenmemesi durumudur. Vergi planlaması ise, mükelleflerin hem ka-

nunlardaki hükümlerden yararlanmak hem de kendi işletmelerindeki

organizasyon yapısında çeşitli değişiklikler yapmak suretiyle ödedik-

leri vergi miktarını azaltmalarıdır.

Vergi idaresinin, mükelleflerin beyan dışı bıraktıkları gelirleri tes-

pit etmekte kullandığı çeşitli denetim araçları vardır. Yoklama, vergi

incelemesi, arama ve bilgi toplama şeklinde ifade edilebilen bu araçla-

rın her birinin kendine has özellikleri vardır ve etkinlikleri birbirlerin-

den farklıdır. Ancak bu yöntemlerden birisinin başarısı, büyük oranda

diğerlerinden de faydalanılmasına bağlıdır. Bu yönüyle söz konusu

araçlar, esas olarak birbirleriyle bağlantılı olarak kullanıldığında başa-

rılı sonuçlar vermektedir.

Mükellefler tarafından beyan edilen gelirlerin doğruluğunu kont-

rol etmek ve sağlamak için kullanılan müesseselerin neler olduğunu

ve bu müesseselerin etkinliğini değerlendirme amacıyla hazırlanan bu

çalışmada, öncelikli olarak elde edilen gelirlerin beyan dışı bırakılma

yöntemleri üzerinde durulmuş, sonrasında ise beyan dışı bırakılan bu

gelirlerin tespit edilmesinde kullanılan denetim araçlarına yer veril-

miştir.

Fazıl Tekin ve Ali Çelikkaya, Vergi Denetimi, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık,

2007, s.43.