sayi115

TBB Dergisi 2014 (115)

Abdullah KARABOYACI

219

bi olmaktadır. Mükellefler tarafından mükellefiyet türüne göre belir-

lenen süreler içerisinde

verilmesi gereken işe başlama dilekçesinin

ardından vergi dairesi tarafından bildirimin yapıldığı gün veya bu

mümkün değilse ertesi işgünü içerisinde

mükelleflerin işyerlerinde

yapılacak bir yoklama ile işe başlamanın tespiti yapılır

. Bu tespitler

genelde, mükelleflere ilişkin olarak vergi dairesi tarafından yapılan ilk

tespitlerdir. Bu sırada tutulan yoklama tutanaklarında, adres, faaliye-

tin konusu, çalışan kişi sayısı, kira sözleşmesi, iş yerinde bulunan mal-

zeme ve teçhizat, vb. gibi mükelleflere ilişkin birçok bilgi kayıt altına

alınır.

Yoklama, mükelleflerin genel eğilimleri hakkında bilgi edinmek

için de önemli bir fırsattır. Örneğin günümüzde vergi idaresinin çöz-

meye çalıştığı en önemli vergisel sorunlardan birisi olan, gerçek bir

ticari faaliyet olmaksızın sadece sahte belge düzenlemek amacıyla mü-

kellefiyet tesis ettirilmesinde iş yeri olarak gösterilen yer çoğu zaman,

yapılacağı iddia edilen ticari faaliyet açısından yetersiz imkânlara sa-

hip olan yerlerdir. İş yerinde yeterli makine, malzeme veya işgücünün

olmaması ya da işyerinin göstermelik bir çalışma ofisi gibi düzenlen-

mesi en sık karşılaşılan durumlardır. Bu tür tespitler sonrasında söz

konusu mükelleflerin yakından izlenmesi, vergi kanunlarına aykırı

birçok hareketin önceden engellenmesine imkân verebilecektir.

Yoklama, mükelleflerin işe başlamalarında olduğu gibi hem işe

devam ettikleri süre içerisindeki faaliyet ve hareketlerinin tespit edil-

mesine hem de işini bırakan mükelleflerin zamanında tespit edilerek,

vergisel yükümlülüklerinin gecikme olmaksızın yerine getirilmesine

imkân verir. Vergi incelemesi ya da arama gibi çeşitli cebri yaptırımla-

ra sahip olmaması bakımından mükellefler nezdindeki etkisi göreceli

olarak az olmakla birlikte, diğer denetim araçlarına göre uygulanma-

Gelir Vergisi mükellefleri tarafından işe başlama tarihinden itibaren 10 gün içinde

bu başvurunun yapılması gerekirken, kurumlar vergisi mükelleflerinin bildirim-

leri ticaret sicil memurları tarafından ticaret sicil kaydının yapıldığı tarihten itiba-

ren 30 gün içinde gerçekleştirilmelidir.

İşe başlama bildiriminin serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir

tarafından imzalanmış veya yeminli mali müşavirlerce tasdik edilmiş olması ha-

linde vergi numarası hemen verilir ve işe başlamanın tespiti için yapılan yoklama

30 gün içinde yapılır.

Gelir İdaresi Başkanlığı, Gelir Vergisi Mükelleflerinde İşe Başlama ve İşi Bırakma,

2007, s.16.